Hók-ciŭ-uâ
Lài-nguòng: Wikipedia
Hók-ciŭ-uâ (福州話) sê Hók-gióng dĕ̤ng-buô gṳ̆-mìng nĭk-siòng sĕng-uăk diē-sié sāi gì siŏh cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng, sṳ̆k Háng-cáung ngṳ̄-hiê, Háng ngṳ̄-cuk, Mìng-uŏk ngṳ̄-ciĕ, sê Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gì dô̤i-biēu huŏng-ngiòng. Gòng sié-gái duâi iók ô 1,000 uâng nè̤ng â̤ gōng cī cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng.
Mŭk-liŏh |
[Siŭ-gāi] Sāi-ê̤ṳng dê-kṳ̆
Hók-gióng dĕ̤ng buô lĭk-sṳ̄ dê-mĭk „Mìng-dṳ̆ng sĕk-ék“ (閩中十邑) sê dék-duâi gì gōng Hók-ciŭ-uâ gì dê-huŏng, gòng sié-gái â̤ gōng Hók-ciŭ-uâ nè̤ng diē-sié chiĕu-guó 60% dŭ dêu găk cŭ-uái.
- 1 Hók-ciŭ (福州)
- 2 Mìng-âiu (閩侯)
- 3 Bìng-nàng (屏南)
- 4 Kŭ-chèng (古田)
- 5 Mìng-chiăng (閩清)
- 6 Īng-tái (永泰)
- 7 Lò̤-nguòng (羅源)
- 8 Lièng-gŏng (連江)
- 9 Diòng-lŏ̤h (長樂)
- 10 Hók-chiăng (福清)
- 11 Bìng-tàng (平潭)
Găk Sĕk-ék ī-nguôi, Hók-gióng gó ô 2 bĭh gâing-kṳ̆ diē-sié gì buô-huông hiŏng-déng liù-tŭng Hók-ciŭ-uâ.
- 12 Iòng-bìng (延平, sṳ̆k Nàng-bìng 南平) gì 3 déng (Tái-bìng, Ciŏng-hù, Iòng-âiu) 2 hiŏng (Chiáh-muòng, Ké̤ṳ-kāu)
- 13 Iù-kă̤ (尤溪) gì 3 bĭh déng (Iù-kă̤-kāu, Sā̤-bĭng, Iòng-diŏng)
Dṳ̆ng-nĭk Ciéng-cĕng sèng-hâiu, Hók-gióng sēng-céng-hū nô̤i-tó̤i gáu Īng-ăng, ô cĭng sâ̤ gì Hók-ciŭ nè̤ng iâ cāu gáu Siông-diô gâe̤ng Īng-ăng biê-nâng. Gĭng-dáng Īng-tái (dù diē-sié biĕu 15 gì ôi-dé) gâe̤ng Sông-chiŏng (dù diē-sié biĕu 16 gì ôi-dé) dēng dê-huŏng dŭ ô gōng Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng.
Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók gióng-lĭk hâiu, Dṳ̆ng-guók céng-hū ciŏng Săng-mìng gióng-siék có̤ dê̤ṳng gĕ̤ng-ngiĕk siàng-chê. Téng hiā-sì-hâiu kī cêu ô cĭng sâ̤ gì Hók-ciŭ chĭng-nièng-gŏ̤ gáu Săng-mìng có̤-gĕ̤ng sìng-gă. Gó-chṳ̄ gĭng-dáng Săng-mìng iâ ô gōng Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng sĕng-uăk găk cī.
Lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng sié, Mìng-dṳ̆ng sĕk-ék ô cĭng sâ̤ gì nè̤ng gáu Mā-lăk-gă sĕng-uăk. Cī piĕ nè̤ng iâ ciŏng Hók-ciŭ-uâ dái gáu gĭng-dáng Mā-lăk-gă dê-kṳ̆ guók-ga diē-sié kó̤. Gĭng-dáng Mā-lài-să̤-ā, Éng-dô-nà̤-să̤-ā, Sĭng-gă-pŏ̤, Ùng-lài cī 4 bĭh guók-gă dŭ ô Sĕk-ék gì Hâiu-iô sĕng-uăk.
Dṳ̆ng-guók Gāi-gáik-kŭi-huóng hâiu, Â-gĕ̤ng gì Diòng-lŏ̤h, Hók-chiăng gâe̤ng Bìng-tàng săng gâing chê gì nè̤ng tŭng-guó gáuk-iông huŏng-huák chók-guók sĕng-uăk, iâ ciŏng Hók-ciŭ-uâ iê gáu ĭ-că̤ sĕng-uăk gì dê-huŏng. Gĭng-dáng Mī-guók dék-duâi siàng-chê Niū-iók, Hók-ciŭ-uâ ī-gĭng siàng-ùi dâ̤ nê duâi gì Háng-nè̤ng ngṳ̄-ngiòng (dék duâi gi sê Guōng-dĕ̤ng-uâ).
[Siŭ-gāi] Miàng-chĭng
Gáu gĭng-dáng, Hók-ciŭ-uâ gó mò̤ ciáng-sék gì miàng-chĭng. Găk Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók hŏk-sŭk-gái diē-sié, ék-buăng kek „Mìng-dĕ̤ng huŏng-ngiòng Hók-ciŭ-uâ“ hĕ̤k „Hók-ciŭ huŏng-ngiòng“ lì chĭng-hŭ ĭ. Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Lièng-gŏng Gâing Gáu-ṳ̆k-guŏk piĕng-siā gì Hók-ciŭ-uâ hiŏng-tū gáu-cài sāi „Hók-ciŭ-ngṳ̄“ (福州語) lì chĭng-hŭ ĭ.
Hiêng-câi uōng-diô gà̤-dēng iâ ô nè̤ng kĕk „Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄“ (閩東語) lì chĭng-hŭ ĭ. Ng-guó găk Sĕk-ék buōng-dê, „Mìng-dĕ̤ng“ táu-dā̤ dŭ mò̤ dò̤ lì chĭng-hŭ Hók-ciŭ-uâ. Găk Sĕk-ék nè̤ng lī-gāi diē-sié, „Mìng-dĕ̤ng“ sê bī Hók-ăng gâe̤ng Nìng-dáik. Nâ sāi „Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄“ lì chĭng-hŭ Hók-ciŭ-uâ gì uâ, ng-dáng buōng-iòng nè̤ng mâ̤ â̤ háng-lĭk sê Hók-ăng gâe̤ng Nìng-dáik gì uâ, găk kēu-ngṳ̄ diē-sié, cī bĭh sṳ̀ tĕ̤k la̤ iâ cĭng găk-chó̤i.
Găk Sĕk-ék buōng-dê iòng-dŏng-diè sāi „Hók-ciŭ-uâ“ (福州話) cī bĭh miàng-chĭng lì chĭng-hŭ cī cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng, ng-guó ô sèng-hâiu ôi la̤ giòng-diêu gáuk-dê gì kiŏng, â̤ sāi „Hók-chiăng-uâ“, „Kŭ-chèng-uâ“, „Diòng-lŏ̤h-uâ“ dēng miàng-chĭng.
Mìng-dĕ̤ng dê-kṳ̆ (bău-guăk Hók-ciŭ gâe̤ng Nìng-dáik) chŭi-iòng gáuk-dê gì kēu-ĭng dŭ mâ̤ siŏh-iông, dáng-sê dâi-gă-nè̤ng dŭ sāi „Bàng-uâ“ (平話) lì chĭng-hŭ ĭ.
[Siŭ-gāi] Lĭk-sṳ̄
Hók-ciŭ sê gū-cā Mìng-uŏk-guók dŭ-siàng, có̤i cā gì gṳ̆-mìng gōng gì sê Mìng-uŏk-ngṳ̄ (閩越語). Háng-ū-dá̤ miĕk-uòng Mìng-uŏk-guók ī-hâiu, báe̤k-huŏng giòng-sié gì Háng-ùng-huá giàng diē Hók-gióng, Mìng-uŏk-ngṳ̄ iù-sê sṳ̀-dék-dék biéng có̤ Háng-ngṳ̄ gì 1 ciĕ. Hŏk-ciā gōng, có̤i-cā gì Mìng-ngṳ̄ éng-găi sê nguòng-sṳ̄ Ngù-ngṳ̄ (吳語), Chū-ngṳ̄ (楚語) gâe̤ng Mìng-uŏk-ngṳ̄ gì ṳ̀ng-hăk (chăng-kō̤ "Hók-gióng lĭk-sṳ̄").
Áng cài-lâiu gé-cái, Hók-ciŭ-uâ gì „15 ĭng hiê-tūng“ cêu sê Céng-dièu hìng-siàng gì, găk Dòng-dièu kăi-sṳ̄ diâng-hìng. Duâi-buô-hông sṳ̀ iù hiā sèng-hâiu gáu gĭng-dáng táu-dā̤ dŭ mò̤ biéng, bī-liê-gōng Dòng-dièu ô sĭ-ìng siā guó siŏh dà̤ sĭ, diē-lié ô siŏh guó „郎罷別囝“, ciā „郎罷“ „囝“ cêu sê gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ gì „lòng-bâ“ (hĕ̤k „nòng-mâ“) gâe̤ng „giāng“.
Chŭi-iòng Hók-ciŭ-uâ cĭ hâiu dŭ mò̤ sêu gì-tă ngṳ̄-ngiòng gì īng-hiōng, dáng-sê 3 bĭh pé-ĭng ông-muōi ô̤h Siông-diô ngṳ̄-ngiòng hūng-kuāng kiū biáng siŏh-dŏi /n/, /m/, /ŋ/ → /ŋ/. Giék-guō, „san (山)“ tĕ̤k có̤ /saŋ/, „sam (三)“ iâ tĕ̤k có̤ /saŋ/, gâe̤ng „sang (生)“ biéng có̤ dè̤ng-ĭng-cê. Sáik-muōi-ông-mō̤ iâ huák-sĕng dè̤ng-iông biéng huá, nguòng-lā̤ hùng-ông â-sāu gì sáik-muói /kˀ/ biéng có̤ hò̤-lè̤ng sáik-muōi /ˀ/, ngāi-sáik-muōi /tˀ/ gâe̤ng chói-puòi-sék-muōi /pˀ/ biáng gáu sáik-muōi /kˀ/ diē-sié, giék-guó /pakˀ/ biéng có̤ /paˀ/, „sit (實)“, gâe̤ng „sip (什)“ du te̤k có̤ /sikˀ/ gâe̤ng „sik (食)“ dè̤ng-ĭng.
Gáu Chĭng-dièu, ô nè̤ng kiū piĕng-siā ĭng-ông cṳ̆, Hók-ciŭ-uâ dék tāu-miàng gì ông-cṳ̆ «Chék Lìng Báik-ĭng» (戚林八音) cêu sê hiā sèng-hâiu piĕng gì. Găk Ching-dièu sì-dô̤i Hók-ciŭ-uâ ĭng-ông giék-sṳ̆k biéng-huá, chiông „Chiŭ-ông“ (秋韻) gâe̤ng „Siĕu-ông“ (燒韻) hăk-biáng, „Hŭi-ông“ (輝韻) gâe̤ng „Buŏi-ông“ (飛韻) hăk-biáng. Bók-guó dék duâi gì biéng-huá ô 2 bĭh: tàu-tàu bĭh sê ông-mō̤ sùi siăng-diêu huák-sĕng sĕ̤ng-ông-huá hĕ̤k kŭi-ông-huá, dâ̤ nê bĭh sê sṳ̀ dài-dŏng gì siăng-mō̤ kiū huák-sĕng dĕ̤k-ĭng-huá hĕ̤k lôi-ĭng-huá.
Mìng-guók cĭ hâiu, Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông cêu mò̤ cĭng duâi gì biéng-huá lāu. Gáu Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók sìng-lĭk, Hók-ciŭ-uâ siŏh-bĕng duâi-liông cióh diē Huà-ngṳ̄ gì sṳ̀, siŏh-bĕng găk céng-hū ngṳ̄-ngiòng céng-cháik gì páh-dáh â-dā̤ sāi-ê̤ṳng huâng-ùi duâi giŭ, dék duâi gì Hók-ciŭ-uâ siàng-chê Hók-ciŭ â̤-sê gṳ̆ng sùi Dài-báe̤k gì kă-cék, biéng có̤ dâ̤ nê bĭh diōng-hìng gáu Huà-ngṳ̄ gì Mìng-ngṳ̄ siàng-chê.
[Siŭ-gāi] Ngṳ̄-ngiòng dĕk-sáik
Hók-ciŭ-uâ sê gū-cā Háng-ngū (nguòng-sṳ̄ Ngù-ngṳ̄ gâe̤ng gū Chū-ngṳ̄) gâe̤ng Mìng-uŏk-ngṳ̄ kău-kiăk buók-săng gì, găk hâiu-sié huák-diēng diô gà̤-dēng bô sêu gáu dŏng-dê dê-lī ùng-huá gì īng-hiōng, huák-sĕng sĭng gì biéng-huá. Gó-chṳ̄ Hók-ciŭ-uâ gì ngṳ̄-ngiòng dĕk-sáik găk Háng-ngṳ̄ diē-sié sê cêng-go̤ dŏk-chók.
[Siŭ-gāi] Ĭng-ông dĕk-sáik
Ciō dèu-mĕ̤k: Hók-ciŭ-uâ ĭng-ông hiê-tūng
Hók-ciŭ-uâ cĭng-sâ̤ gì Háng-cê ô lâng săng cṳ̄ng tĕ̤k-ĭng. Cuòi cêu sê bàng-siòng gōng gì „băh-uâ“ (白話) gâe̤ng „cṳ̆-ngṳ̄“ (書語). „Băh-uâ“ sê gū-cā Háng-ngṳ̄ làu giâ gì Háng-cê tĕ̤k-ĭng, „cṳ̆-ngṳ̄“ sê ciŏng-muŏ-muŏ dò̤ la̤ tĕ̤k cṳ̆ sāi. Ĭng-ôi băh-uâ sê lĭk-sṳ̄ mì-làu giâ gì Háng-cê tĕ̤k-ĭng, ô gì tĕ̤k-ĭng cêng-go̤ gū-lō̤, iù cī â̤ huāng-ióng chók Hók-ciŭ-uâ sê cêng-go̤ còng-gū gì ngṳ̄-ngiòng.
|
Băh-uâ
|
Cṳ̆-ngṳ̄
|
Háng-cê
|
|
|---|---|---|---|
|
chiàng
|
siàng
|
sìng
|
成
|
|
săng
|
chăng
|
sĕng
|
生
|
|
buók
|
huák
|
發
|
|
|
huô
|
ṳ̄
|
雨
|
|
Hók-ciŭ-uâ ô 7 bĭh siăng-diêu, â̤ buŏng có̤ siông-puái gâe̤ng hâ-puái lâng cṳ̄ng. Găk Hók-ciŭ-kiŏng diē-sié, hâ-puái gì diêu-dĭk dŭ bī siông-puái gèng. Cuòi găk Háng-ngṳ̄ diē-sié cêng-go̤ hāng giéng.
Hók-ciŭ-uâ găk hâiu-sié huák-diēng guó-tiàng dṳ̆ng, ông-mō̤ huák-sĕng sĕ̤ng-ông-huá hĕ̤k kŭi-ông-huá gì biéng-huá, bêng-chiā cī cṳ̄ng biéng-huá gâe̤ng siăng-diêu guăng-hiê cêng-go̤ mĭk-chiék. Cuòi găk Háng-ngṳ̄ diē-sié, iâ sê hāng-giéng gì.
Hók-ciŭ-uâ găk 19 gáu 20 sié-gī sèng-hâiu, ĭng-ông hiê-tūng bô huák-sĕng sĭng gì biéng-huá. Sṳ̀-ngṳ̄ diē-sié gì siăng-mō̤ huák-sĕng dĕ̤k-ĭng-huá hĕ̤k-ciā lôi-ĭng-huá. Găk Háng-ngṳ̄ diē-sié, sṳ̀-ngṳ̄ diē-sié gì siăng-mō̤ â̤ huák-sĕng cūng-kuāng biéng-huá gì ngṳ̄-ngiòng ng sê cĭng sâ̤.
Hók-ciŭ-uâ gì dông-sṳ̀ dŏ̤-só dŭ sê dăng-kiă ĭng-ciék, găk kēu-ngṳ̄ diē-sié, dăng-kiă ĭng-ciék gì dông-sṳ̀ â̤ huák-sĕng tiĕng-gă „l“ siăng-mō̤ gì hiêng-chiông, niông dông-sṳ̀ biéng có̤ sĕ̤ng-ĭng-ciék hĕ̤k dŏ̤-ĭng-ciék. Chiông „chiă“, tiĕng-gă „l“, biéng có̤ „chiă-liă“, „dăng“ tiĕng-gă „l“, biéng có̤ „dă-lăng“.
Găk ùng-huák gà̤-dēng iâ ô tiĕng-gĕ ĭng-só gì hiêng-chiông. Dŏng nè̤ng buóh biēu-dăk „éng-hó“ cī bĭh kái-niêng sèng-hâiu, â̤ ciŏng dăng-kiă ĭng-ciék gì dông-sṳ̀ tiáh kŭi, tiĕng-gă siŏh bĭh ông-mō̤ „i“. Chiông „siā“, tiĕng-gă „i“, biéng có̤ „sì-siā“.
[Siŭ-gāi] Gū Háng-ngṳ̄ gì sìng-hông
Hók-ciŭ-uâ ciō-iéu sê téng Gū Háng-ngṳ̄ huák-diēng chók gì. Ĭng-ôi Hók-ciŭ sêu gáu báe̤k-huŏng īng-hiōng gá-ciēu, bó̤-làu cĭng sâ̤ gū Háng-ngṳ̄ gì sìng-hông.
[Siŭ-gāi] Ĭng-ông
Gū Háng-ngṳ̄ ô 8 bĭh siăng-diêu, găk gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ diē-sié, dṳ̀ siông-ké̤ṳ-diêu (上去調) gâe̤ng siông-siōng-diêu (上上調) hăk-biáng có̤ siōng-siăng (上聲) ī-nguôi, gì-tă siăng-diêu dŭ uòng-chīng bō̤-làu giâ lì.
[Siŭ-gāi] Gâe̤ng Huà-ngṳ̄ bī-gáu
Siông-gū Háng-ngṳ̄ mò̤ kĭng-sùng-ĭng (輕唇音) /f/. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ diē-sié tĕ̤k /f/ gì cê găk gô-dā̤ dŭ te̤k /p/ hĕ̤k /pʰ/. Cī bĭh hiêng-chiông găk gĭng-dáng Hók-ciĭ-uâ băh-uâ diē-sié ĭng-nguòng â̤ tō̤ diŏh.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
pŭng
|
fēng
|
蜂
|
|
buông
|
fàn
|
飯
|
|
buók
|
fā
|
發
|
|
pù
|
fú
|
浮
|
Siông-gū Háng-ngṳ̄ mò̤ siĕk-siông-ĭng (舌上音) /ʂ/. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ diē-sié tĕ̤k kiéu-siék-ĭng „zh“, „ch“ gì cê găk gū Háng-ngṳ̄ ék-buăng dŭ tĕ̤k /t/ hĕ̤k /tʰ/. Hók-ciŭ-uâ gó bō̤-làu ô gū Háng-ngṳ̄ gì cī bĭh dĕk-diēng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
dĭ
|
zhī
|
知
|
|
tiŭ
|
chōu
|
抽
|
|
dâe̤ng
|
zhòng
|
重
|
|
dṳ̆k
|
zhú
|
逐
|
Siông-gū Háng-ngṳ̄ diē-sié, „Ăh“ gâe̤ng „Gùng“ lâng bih siăng-mō̤ sê siŏng-tŭng gì. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ diē-sé tĕ̤k „h“ hĕ̤k „x“ gì cê găk gū Háng-ngṳ̄ diē-sié ô tĕ̤k /k/, iâ ô tĕ̤k lìng-siăng-mō̤ (零聲母, cêu sê mò̤ siăng-mō̤). Hók-ciŭ-uâ băh-uâ bō̤-làu ô gū Háng-ngṳ̄ gì cī bĭh dĕk-diēng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
gâing
|
xiàn
|
縣
|
|
gàng
|
hán
|
寒
|
|
gâu
|
hòu
|
厚
|
|
uăk
|
huó
|
活
|
|
âu
|
hòu
|
候
|
|
à̤
|
xié
|
鞋
|
|
èng
|
xián
|
閒
|
Siông-gū Háng-ngṳ̄ diē-sié, „Hùng“ gâe̤ng „Ăh“ lâng bĭh siăng-mō̤ sê siŏng-tŭng gì. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ diē-sié tĕ̤k lìng-siăng-mō̤ gì cê găk gū Háng-ngṳ̄ diē-sié ô tĕ̤k /h/. Hók-ciŭ-uâ băh-uâ bō̤ làu ô gū Háng-ngṳ̄ gì cī bĭh dĕk-diēng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
huòng
|
yuán
|
園
|
|
hùng
|
yún
|
雲
|
|
hiăh (hiĕh)
|
yè
|
頁
|
|
huô
|
yǔ
|
雨
|
Siông-gū Háng-ngṳ̄ diē-sié, „Ī (lìng-siăng-mō̤)“ gâe̤ng „Sià“ lâng bĭh siăng-mō̤ sê siŏng-tŭng gì. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ diē-sié tĕ̤k lìng-siang-mō̤ gì cê găk gū Háng-ngṳ̄ diē-sié ô tĕ̤k /s/. Hók-ciŭ-uâ băh-uâ bō̤-làu ô gū Háng-ngṳ̄ gì cī bĭh dĕk-diēng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
sièng
|
yán
|
鹽
|
|
sĭk
|
yì
|
翼
|
|
sìng
|
yíng
|
蠅
|
|
sê̤ṳ
|
yǔ
|
嶼
|
Dṳ̆ng-gū Háng-ngṳ̄ gì /k/, /kʰ/, /h/ găk sá̤-ông sèng-sāu mò̤ niōng-huá có̤ /tɕ/, /tɕʰ/, /ɕ/. Gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ ô huák-sĕng cī cṳ̄ng niōng-huá. Hók-ciŭ-uâ uòng-ciòng bō̤-làu gū Háng-ngṳ̄ gì cī bĭh dĕk-diēng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
gĭ
|
jī
|
機
|
|
kiă
|
qī
|
欺
|
|
hṳ̆
|
xū
|
虛
|
|
gĭng
|
jīn
|
今
|
|
gă
|
jiā
|
家
|
|
hâ
|
xià
|
下
|
|
kìng
|
qióng
|
瓊
|
Dṳ̆ng-gū Háng-ngṳ̄ gì Ngì-mō̤ „/ŋ/“, gáu gĭng-dáng Huà-ngṳ̄ ī-gĭng biéng mò̤ lāu. Hók-ciŭ-uâ gó bō̤-làu cī bĭh siăng-mō̤.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
nguāi
|
wǒ
|
我
|
|
nguô
|
wù
|
誤
|
|
ngṳ̀
|
yú
|
魚
|
|
ngàng
|
ái
|
癌
|
Dṳ̆ng-gū Háng-ngṳ̄ ô ĭk-siăng (入聲), gĭng-dáng Huà-ngṳ̄, Siông-diô gì Mìng-báe̤k-uâ ī-gĭng mò̤ ĭk-siăng gó̤ lāu, bók-guó Hók-ciŭ-uâ gó lā̤ uòng-chīng bō̤-làu dṳ̆ng-gū Háng-ngṳ̄ diē-sié gì ĭk-siăng.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Huà-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
só̤h
|
suǒ
|
索
|
|
lŏk
|
luò
|
洛
|
|
guŏk
|
jú
|
局
|
|
nĭk
|
rì
|
日
|
|
ṳ̆k
|
yù
|
育
|
|
diáh (diéh)
|
zhāi
|
摘
|
|
miĕk
|
miè
|
滅
|
[Siŭ-gāi] Gâe̤ng Mìng-nàng-ngṳ̄ bī-gáu
Gà̤-dēng gōng gì sū-iū dĕk-diēng, Mìng-nàng-ngṳ̄ dŭ gâe̤ng Hók-ciŭ-uâ siŏh-iông. Â-dā̤ gōng lâ Mìng-nàng-ngṳ̄ gâe̤ng Hók-ciŭ-uâ mâ̤ siŏh-iông gì dê-huŏng.
Mìng-nàng-ngṳ̄ ô /m/, /n/, /ŋ/, /ⁿ/, /p/, /t/, /k/, /ʔ/ gì kṳ̆-biék, dáng-sê Hók-ciŭ-uâ nâ ô /ŋ/, /k/ gâe̤ng /ŋ/.
|
Hók-ciŭ-uâ tĕ̤k-ĭng
|
Mìng-nàng-ngṳ̄ tĕ̤k-ĭng
|
Háng-cê
|
|---|---|---|
|
sĭng
|
sim
|
心
|
|
gṳ̆ng
|
kin
|
巾
|
|
gĭng
|
keng
|
經
|
|
giàng
|
kiâⁿ
|
行
|
|
sĕk
|
cha̍p
|
十
|
|
huák
|
hoat
|
法
|
|
guók
|
kok
|
國
|
|
ŏ̤h
|
o̍h
|
學
|
[Siŭ-gāi] Sṳ̀-ngṳ̄
Hók-ciŭ-uâ sṳ̀-ngṳ̄ diē-sié iâ ô cĭng sâ̤ gū Háng-ngṳ̄ gì sìng-hông. Cī piĕ sṳ̀-ngṳ̄ găk gĭng-diēng diē-sié dŭ â̤ tō̤ diŏh. Ŏ̤h „diē-nè̤ng“ gì „diē“ (底), cī bĭh cê cêu sê Lĕ̤k-dièu sèng-hâiu gì ê̤ṳng-ngṳ̄. Lĕ̤k-dièu sèng-hâiu gì Háng-ngṳ̄ sāi „diē“ lì có̤ cī-sê ngì-ông-sṳ̀. Gó ô chiông „nguāi gì nó̤h“, „ĭ gì nó̤h“ diē-sié gì „gì“, sê téng Cìng-dièu sì-dô̤i bō̤-làu giâ lì. Gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ diē-sié gì „nè̤ng-káh“, „hŭng-tăi“, „mìng-chòng“, „téng-cièng“ dŭ sê téng Dòng-dièu Sóng-dièu sì-dâi sāi gì gū Háng-ngṳ̄ diē-sié bō̤-làu giâ lì.
[Siŭ-gāi] Hĭ Háng-ngṳ̄ gì sìng-hông
Hók-ciŭ-uâ siĕng-tā̤ sê Ngù-ngṳ̄, Chū-ngṳ̄ gâe̤ng Mìng-uŏk-ngṳ̄ kău-kiăk buók-săng gì nguòng-sṳ̄ Mìng-ngṳ̄, gó-chṳ̄ Hók-ciŭ-uâ iâ téng nguòng-sṳ̄ Mìng-ngṳ̄ diē-sié sìng-diòng giâ Chū-ngṳ̄ gâe̤ng Mìng-uŏk-ngṳ̄ gì sìng-hông, chŭi-muōng cī-piĕ sìng-hông mâ̤ sâ̤, dáng-sê găk bàng-siòng-găng dŭ â̤ sāi gáu ĭ. Chiông bâng-nè̤ng gì bâng diōng hō̤ sì-hâiu sāi gì „bâng ô chă gó̤ lāu“ gì „chă“ (瘥) cêu sê téng gū Chū-ngṳ̄ lì gì. Gó-ô gì-tă mâ̤ ciēu gì sṳ̀ sê gū-cā Mìng-uŏk-ngṳ̄ lì gì, chiông „kă“ (Háng-cê ô nè̤ng siā có̤ „骹“).
[Siŭ-gāi] Ùng-cê
Hók-ciŭ-uâ sāi Háng-cê gâe̤ng Lò̤-mā-cê lâng cṳ̄ng ùng-cê gé-liŏh ngṳ̄-ngiòng.
Háng-cê sê gṳ̆ng Háng-nè̤ng dái gáu Sĕk-ék gì. Hók-ciŭ-uâ săng buōng ông-cṳ̆ gâe̤ng tāu-miàng gì siēu-siók dŭ sê kĕk Háng-cê siā gì. Dŏng-dê chióng-hié, gōng bìng-uâ (評話) gì nè̤ng iâ sê kĕk Háng-cê siā gŏ̤-sṳ̀ hĕ̤k kiŏh-buōng. Buók-guó, Háng-cê gâe̤ng Hók-ciŭ-uâ mâ̤ báh-hông-báh dó̤i-kiăk, ô gì cê mò̤ nièng-ngài kĕk Háng-cê siā, ô gì nè̤ng cêu siā „cióh-ĭng“, „hông-tĕ̤k“ gâe̤ng „cê̤ṳ-cháung Háng-cê“ săng cṳ̄ng huŏng-sék lì gāi-giók ciā ông-dà̤.
Chĭng-dièu muăk-gĭ sèng-hâiu, téng Ĭng-guók lì gì Gĭ-dók-gáu Séng-gŭng-huôi diòng-gáu-sê̤ṳ Sṳ̄ Lŏk-báik (Robert W. Stewart) ôi Hók-ciŭ-uâ huák-mìng siŏh tó̤ sāi Lò̤-mā-cê pĭng-siā gì pĭng-ĭng huŏng-áng, hāu lō̤ „Bàng-uâ-cê“ (平話字). Gĭ-dók gáu-huôi iù-sê kĕk cī cṳ̄ng ùng-cê chók-bēng lāu Hók-ciŭ-uâ Séng-gĭng gâe̤ng Hók-ciŭ-uâ sṳ̀-diēng (Dictionary of Foochow Dialect).
[Siŭ-gāi] Ông-cṳ̆
Găk Mìng-ngṳ̄ diē-sié, dék-cā pieng-siā ông-cṳ gì ngṳ̄-ngiòng sê Hók-ciu-uâ. Gáu ging-dáng, Hók-ciu-uâ ô 3 buōng ông-cṳ dék tāu-miàng, hung-biék sê «Chék Chăng-cióng Báik-ĭng Cê-ngiê Biêng-lāng» (戚參將八音字義便覽), «Tái-sṳ̄ Lìng Pék-săng Sĭng-săng Ciŏ-ngṳ̆k Dùng-siăng» (太史林碧山先生珠玉同聲) gâe̤ng «Gă dêng Mī-ciòng Báik-ĭng» (加訂美全八音). Sèng lâng buōng găk Chĭng-dièu sèng-hâiu gâe̤ng nè̤ng hăk-biáng siŏh-dŏi, miàng-cê hāu lā̤ «Chék Lìng Báik-ĭng» (戚林八音).
[Siŭ-gāi] Ùng-hŏk
Téng Chĭng-dièu kī cêu ô nè̤ng kĕk Hók-ciŭ-uâ siā siēu-siók, miàng dék tāu gì siēu-siók sê «Mìng-dŭ Biék Gé» (閩都別記). Ĭ sê Chĭng-dièu sèng-hâiu siā gì, chók-ciā sê Lī-ìng-hò̤-giù (裏人何求), cuòi sê ĭ gì bék-miàng, cáuk-ciā gì cĭng-miàng ī-gĭng mò̤ nièng-ngài tō̤ lāu. «Mìng-dŭ Biék Gé» sê ciŏng-huòi-tā̤ gì tŭng-sṳ̆k siēu-siók, táu cṳ̆ ô 380 huòi, diē-sié siā ô cĭng sâ̤ Hók-ciŭ dŏng-dê gì diòng-siók. Cī buô siēu-siók dó̤i Hók-ciŭ-uâ gì ngiêng-ngṳ̄ ô hēng duâi īng-hiōng, chiông „dáh-chió-cék“ cêu sê téng diē-sié lì gì.
Bàng-uâ-cê ùng-hók mâ̤ sâ̤ bêng-chiā dŏ̤-só sê gâe̤ng cŭng-gáu ô găng-guó gì. Bàng-uâ-cê ùng-hók dé̤ṳ-cáuk sê 1908 nièng chók-bēng gì «SÉNG-GĬNG SĬNG-GÔ-IÓK CIÒNG-CṲ̆» (1, 2). Cī buô ciòng-cṳ̄ ciong gōng buô Séng-gĭng sāi Hók-ciŭ buōng-gē̤ng uâ hĕ̤k buōng-gē̤ng gì biēu-dăk huŏng-sék huăng-ĭk chók lì, chŭi-iòng ô gì ê̤ṳng-sṳ̀ piĕng ùng-ngiòng-ùng, dáng sê ĭ gì gá-dĭk uòng-ciòng chiĕu-guó cī-pie chó̤-nguô.
