10 Brygada Kawalerii

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

10 Brygada Pancerno-Motorowa (10 BK) – zmotoryzowany związek taktyczny Wojska Polskiego walczący we wrześniu 1939 r. Aby odróżnić 10 BK od brygad kawalerii w niektórych opracowaniach dopisano w nawiasie albo pancerno-motorowa albo zmotoryzowana.

[edytuj] Okres przedwojenny

Brygada w 1937 została zmotoryzowana. Skład:

Dowództwo 10 BK – Rzeszów:
- dowódca brygady – płk dypl. Antoni Trzaska-Durski (1937–1938),
- szef sztabu – mjr dypl. Franciszek Skibiński,
Szwadron Łączności – Rzeszów,
Pluton Regulacji Ruchu – Rzeszów – rtm. Anatol Pieregorodzki,
Dywizon Przeciwpancerny – Rzeszów – mjr dypl. Franciszek Stachowicz (1937–1939),
Dywizjon Rozpoznawczy – Rzeszów – mjr Ksawery Święcicki,
24 Pułk Ułanów - Kraśnik – ppłk dypl. Kazimierz Dworak,
10 Pułk Strzelców Konnych – Łańcut – ppłk dypl. Witold Cieśliński (1937–1939).

Podczas wielkich manewrów wojskowych na Wołyniu w 1938 zostały przećwiczone działania zaczepne z jej udziałem, ale wypadły niezbyt zachęcająco ze względu na słaby potencjał ofensywny jednostki. Do 1939 10 BK pozostawała w podporządkowaniu Departamentu Kawalerii MSWojsk, po czym została podporządkowana Dowództwu Broni Pancernych MSWojsk.

[edytuj] Udział w wojnie obronnej 1939 r.

10 Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Stanisława Maczka wchodziła w skład Armii "Kraków" jako jej szybki odwód.

1 września otrzymała rozkaz zatrzymania wojsk niemieckich przed Myślenicami i Dobrzycami, aby nie dopuścić do ich wyjścia z wąwozów górskich. Pod jej dowództwo został oddany 1 Pułk KOP z 1 Brygady Górskiej. 2 września zacięte walki z niemiecką 2 Dywizją Pancerną toczył o wzgórze Wysoka 24 Pułk Ułanów i szwadron przeciwpancerny. Po południu Niemcom za cenę dużych strat w wyniku polskich kontrataków udało się zdobyć wzgórze. Pod Chabówką 1 pułk KOP zatrzymał niemiecką 4 Dywizję Lekką. Brygada wykonała swoje zadanie, zatrzymując cały niemiecki XXII Korpus Armijny i zadając mu duże straty (zniszczenie ok. 50 czołgów). W nocy z 2 na 3 września wycofała się na północ od doliny Skawy, zamykając przejścia do Krzeczowa, Naprawy i Mszany Dolnej.

3 września toczyła całodniowy bój pod Jordanowem, w rejonie Krzeczowa i Mszany Dolnej. Po południu lewe skrzydło 10 Pułk Strzelców Konnych zaatakowały duże siły Niemców, na które z kolei spod Krzeczowa uderzyła 121 Kompania Vickersów, co pozwoliło zlikwidować włamanie. 4 września 10 BK otrzymała zadanie odwrotu nad Dunajec w kierunku Tarnowa. 24 Pułk Ułanów uderzył na oddziały niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej, zmuszając je do wycofania się. Odebrano Niemcom dwa pasma wzgórz pod Kasiną Wielką i Mszaną Dolną. Tego dnia stracono 2 czołgi typu Vickers E i kilka tankietek typu TKS.

5 września 10 Pułk Strzelców Konnych przeprowadził kontratak pod Pcimiem na oddziały niemieckich 3 Dywizji Górskiej i 2 Dywizji Pancernej, lecz wobec ich dużej przewagi musiał odstąpić. Cały dzień nie ustawał duży napór wroga. Tego dnia ponownie stracono kilka tankietek. Postępy Niemców pod Myślenicami zmusiły Brygadę do odwrotu w kierunku Wiśnicza. 6 września pod Wiśniczem i Bochnią Brygada walczyła z niemieckimi oddziałami 2 Dywizji Pancernej i 4 Dywizji Lekkiej. Obie miejscowości musiała jednak opuścić.

7 września osłaniała odwrót 6 Dywizji Piechoty i 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Następnie otrzymała rozkaz przejścia w rejon Rzeszowa do odwodu Armii "Małopolska". 8 września zdziesiątkowana Brygada znajdowała się w rejonie Mielca. Dostała wówczas rozkaz osłony odwrotu 24 Dywizji Piechoty na kierunku Dębica-Jarosław. Tego samego dnia po walkach z niemiecką 2 Dywizją Pancerną Brygada oddała Rzeszów i wycofała się pod Łańcut. 9 września pod Łańcutem odrzuciła pierwsze natarcie niemieckie. Pod Albigową Niemcy przełamali jednak skrzydło polskiej obrony i dopiero kontratak kompanii TKS i dywizjonu rozpoznawczego ich odrzucił. Późnym wieczorem, wobec groźby okrążenia, Brygada opuściła Łańcut i przeszła do odwrotu za San. 10 września walczyła w rejonie Jarosławia. Po przeprawieniu się niemieckich oddziałów pancernych przez San pod Radymnem Brygada otrzymała rozkaz wycofania się na Lwów. Pod Lwowem stoczyła wiele ciężkich walk z niemiecką 1 Dywizją Górską.

W dniach 14–17 września walczyła z sukcesem o miejscowość Zboiska oraz wzgórze 324, które obsadzili Niemcy, kontrolując drogą do Lwowa z północy. 17 września odeszła spod Lwowa, gdyż – wobec agresji Armii Czerwonej na Polskę – otrzymała rozkaz wycofania się na Węgry poprzez tzw. przedmoście rumuńskie. 19 września resztki Brygady w sile ok. 1,5 tys. żołnierzy z kilkoma tankietkami na czele z płk. dypl. Stanisławem Maczkiem przekroczyły granicę węgierską na Przełęczy Tatarskiej, po czym zostały internowane.

Po klęsce w wojnie obronnej 1939 r., 10 Brygada Kawalerii Pancernej została odtworzona w 1940 we Francji i wzięła udział w kampanii 1940 roku. W Wielkiej Brytanii w 1942, na jej podstawie utworzono 1 Dywizję Pancerną.

[edytuj] Skład

Dowództwo i sztab (zmobilizowane w Rzeszowie)

płk dypl. Stanisław Maczek – dowódca
płk Leonard Łodzia-Michalski – zastępca dowódcy
mjr dypl. Franciszek Skibiński – szef sztabu
rtm. dypl. Stanisław Maleszewski – kwatermistrz

Oddziały i pododdziały

Kwatera Główna (zmobilizowana przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – komendant rtm. w st. spocz. Adam Lipski
Pluton Regulacji Ruchu (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca rtm. Anatol Pieregorodzki
Szwadron Łączności (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca kpt. Stanisław Gronek
24 Pułk Ułanów (zmobilizowany w Kraśniku) – dowódca płk dypl. Kazimierz Dworak
10 Pułk Strzelców Konnych (zmobilizowany w Łańcucie) – dowódca ppłk dypl. Janusz Bokszczanin
Dywizjon Rozpoznawczy (13 tankietek typu TKS), (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca mjr Ksawery Święcicki
Dywizjon Przeciwpancerny (zmobilizowany w Rzeszowie) – dowódca ppłk Zygmunt Moszczeński
16 Dywizjon Artylerii Motorowej (zmobilizowany przez 1 Pułk Artylerii Motorowej w Stryju) – dowódca mjr Kazimierz Żmudziński
90. Zmotoryzowany Batalion Saperów (zmobilizowany przez 4 Pułk Saperów w Przemyślu) – dowódca mjr Jan Dorantt
71 Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej typu "A" (zmobilizowana przez 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej we Lwowie) – dowódca por. Roman Zwil
121 Kompania Czołgów Lekkich (16 czołgów Vickers E) (zmobilizowana przez 2 Batalion Pancerny w Żurawicy) – dowódca por. Stanisław Raczkowski
101 Kompania Czołgów Rozpoznawczych (13 czołgów rozpoznawczych typu TKS) (zmobilizowana przez 2 Batalion Pancerny w Żurawicy) – dowódca por. Zdzisław Ziemski

Służby

pluton żandarmerii(*) (improwizowany) – dowódca p.o. st. sierż. Sylwester Jackowski
tabory – dowódca mjr Stanisław Maniak
Kolumna Samochodów Ciężarowych nr 551 (typ I, lekka) (zmobilizowana przez 5 Batalion Pancerny w Krakowie) – dowódca ppor. rez. Tadeusz Spychalski
park intendentury – komendant ppor. rez. Stanisław Bobra

Ośrodek Zapasowy 10 Brygady Kawalerii

ppłk Jarosław Kaczyński – dowódca
rtm. Jerzy Liehr – kwatermistrz

(*) Etatowy 124 Pluton Żandarmerii, zmobilizowany przez 5 Dywizjon Żandarmerii w Krakowie, rozformowano na rozkaz dowódcy Okręgu Korpusu nr X w dniu 25 sierpnia 1939 r., tzn. 10 dni po jego zmobilizowaniu dla 10 BK.

[edytuj] Etaty i wyposażenie

Zgodnie z etatem poszczególne pododdziały Brygady miały posiadać następujące wyposażenie i uzbrojenie:

szwadron gospodarczy i pluton sanitarny: 11 oficerów i 55 szeregowych wyposażonych w 6 samochodów osobowych i terenowych, 2 samochody łączności, 5 samochodów ciężarowych, 7 motocykli;
pluton regulacji ruchu: 1 oficer i 29 szeregowych wyposażonych w 5 samochodów ciężarowych, 8 motocykli;
szwadron łączności: 3 oficerów i 84 szeregowych wyposażonych w 1 samochód osobowy, 4 samochody łączności, 10 samochodów półciężarowych, 8 motocykli;
2 pułki zmotoryzowane, każdy złożony z czterech szwadronów liniowych, szwadronu ckm, plutonu przeciwpancernego, plutonu pionierów, plutonu motocyklistów, w każdym pułku po 34 oficerów i 940 szeregowych wyposażonych w 20 ckm, 42 rkm, 12 karabinów przeciwpancernych, 2 moździerze kalibru 81 mm, 3 armaty przeciwpancerne kalibru 37 mm, 20 samochodów osobowych i terenowych, 6 samochodów łączności, 56 samochodów ciężarowych, 3 ciągniki, 66 motocykli;
dywizjon rozpoznawczy złożony ze szwadronu czołgów rozpoznawczych, szwadronu zmotoryzowanego, plutonu ckm, plutonu przeciwpancernego, plutonu motocyklistów i plutonu łączności: 15 oficerów i 363 szeregowych wyposażonych w 13 czołgów rozpoznawczych, 3 armaty przeciwpancerne kalibru 37 mm, 3 ckm, 15 rkm, 3 karabiny przeciwpancerne, 9 samochodów osobowych i terenowych, 9 samochodów łączności, 23 samochody ciężarowe, 6 ciągników, 52 motocykle;
dywizjon przeciwpancerny złożony z dwóch kompanii armat przeciwpancernych i plutonu łączności: 12 oficerów i 241 szeregowych wyposażonych w 18 armat przeciwpancernych kalibru 37 mm, 5 samochodów osobowych i terenowych, 4 samochody łączności, 16 samochodów ciężarowych, 18 ciągników, 20 motocykli;
dywizjon artylerii zmotoryzowanej złożony z baterii haubic kalibru 100 mm i baterii armat kalibru 75 mm: 21 oficerów i 394 szeregowych wyposażonych w 4 haubice kalibru 100 mm, 4 armaty kalibru 75 mm, 7 samochodów osobowych i terenowych, 32 samochody ciężarowe, 12 samochodów łączności, 8 ciągników, 9 motocykli;
batalion saperów złożony z kompanii zaporowej i kompanii przeprawowej: 24 oficerów i 424 szeregowych wyposażonych w 3 samochody osobowe, 16 samochodów ciężarowych, 4 samochody półciężarowe, 3 samochody łączności, 4 ciągniki, 3 motocykle;
bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej: 6 oficerów i 163 szeregowych wyposażonych w 4 armaty przeciwlotnicze kalibru 40 mm wz. 36, 1 samochód osobowy, 1 samochód łączności, 15 samochodów ciężarowych, 8 ciągników, 6 motocykli;
kompania czołgów lekkich złożona z 3 plutonów po 5 wozów oraz wozu dowódcy: 4 oficerów i 110 szeregowych wyposażonych w 16 czołgów Vickers E (w tym 6 uzbrojonych tylko w ckm), 1 samochód osobowy, 8 samochodów ciężarowych, 3 terenowe samochody półgąsienicowe, 9 motocykli;
kompania czołgów rozpoznawczych złożona z 2 plutonów po 6 wozów oraz wozu dowódcy: 3 oficerów i 50 szeregowych wyposażonych w 13 czołgów rozpoznawczych TKS, 1 samochód terenowy, 1 samochód łączności, 2 samochody ciężarowe, 5 motocykli;
dwie kolumny transportowe i kolumna benzynowa: 6 oficerów i 201 szeregowych wyposażonych w 3 samochody osobowe, 23 cysterny, 43 samochody ciężarowe, 5 motocykli,
warsztat naprawczy: 1 oficer i 29 szeregowych wyposażonych w 2 samochody-warsztaty, 4 samochody ciężarowe, 1 motocykl.