Aleksander Lednicki

Z Wikipedii

Aleksander Lednicki (ur. 14 lipca 1866 w majątku rodzinnym koło Mińska, zm. 11 sierpnia 1934 w Warszawie), polityk w Rosji carskiej, polski działacz społeczny i polityczny, adwokat i filantrop.

Urodzony w polskiej rodzinie ziemiańskiej, syn Roberta Lednickiego, w latach 1878-188 uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum w Mińsku. Kilkakrotnie karany tam za posługiwanie się językiem polskim.

Od 1885 w Moskwie, rozpoczyna studia prawnicze na miejscowym uniwersytecie. Tam angażuje się w działalność polskich nieformalnych organizacji studenckich. Stopniowo wchodzi coraz bardziej w życie społeczno-politycznej polskiej społeczności w Moskwie a następnie rosyjskie życie polityczne. Poznaje wielu znanych rosyjskich intelektualistów i polityków. W 1887 wydalony z Moskwy za udział w demonstracji w wyniku której uniwersytet zostaje zamknięty na cały semestr. Kończy studia na uniwersytecie w Jarosławiu. W 1889 wraca do Moskwy i żeni się Marią Odlanicką-Poczobutt Kriwonosow. 1890 zostaje sekretarzem powstałego wówczas Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy Wzajemnej w Moskwie. W 1896 wybrany jego prezesem. Angażuje się w życie społeczno-polityczne, a jego dom w Moskwie staje się centrum polskiego życia kulturalnego.

W 1904 współzałożyciel Stronnictwa Postępowo-Demokratycznego. W październiku 1905 Lednicki brał udział w powstawaniu Partii Konstytucyjno-Demokratycznej (Kadetów). W 1906 zasiadł w pierwszej Dumie z ramienia Partii Kadetów jako poseł ziemi mińskiej. Wypowiadał się tam w obronie wszystkich mniejszości narodowych Rosji, ale krytykowany był przez Narodowych Demokratów za brak lojalności dla sprawy polskiej. W Dumie utworzył "Grupę Parlamentarną Terytoriów Zachodnich" która jednoczyć miała nie-rosyjskich posłów z Kresów oraz "Związek Autonomistów i Federalistów" będący frakcją działającą na rzecz równouprawnienia obywateli Rosji niezależnie od ich narodowości.

W czasie I Wojny Światowej zaangażował się w organizację akcji ratunkowej Polaków na Wschodzie stając na czele Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny. Po rewolucji lutowej 1917r. stanął na czele Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego, reprezentującej interesy polskie przy Rządzie Tymczasowym księcia Lwowa, później Kiereńskiego. W komisji posiadał uprawnienia ministra Rządu Tymczasowego. Po zniesieniu Komisji przez Bolszewików działał krótko jako przedstawiciel Rady Regencyjnej przy rządzie sowieckim. Józef Piłsudski wysoko ocenił jego działalność w Rosji pisząc m.in. Działalność Pańska czasu wojny znajdzie sprawiedliwą i słuszną ocenę w przyszłości (list z 18 kwietnia 1919 r.).

Lednicki odmówił uznania Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu pod przewodnictwem Romana Dmowskiego. W proteście członkowie Narodowej Demokracji opuścili kierowaną przez Lednickiego Komisję Likwidacyjną. Lednicki był przeciwnikiem tworzenia w Rosji armii polskiej, która miałaby walczyć z Niemcami, za co był szczególnie silnie krytykowany. Jego stanowisko było zgodne z polityką Rządzu Tymczasowego bojącego się powstawania na terenie Rosji armi narodowych a sprzeczne z oczekiwaniami aliantów zachodnich u których Lednicki nie znalazł w związku z tym, w przeciwieństwie do Dmowskiego, uznania .

Na początku 1918 został wydalony z Rosji przez Bolszewików. W niepodległej Polsce nie udało mu się wrócić do polityki, głównie ze względu na postrzeganie go za zbyt "rosyjskiego". W latach 1919-1923 wydawał w Warszawie tygodnik "Tydzień Polski" propagujący paneuropeizm i popierający uznanie niepodległości Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Gruzji. W 1934 popełnił samobójstwo w związku z oskarżeniami wysuwanymi wobec niego o reprezentowanie obcych interesów w polsko-francuskim sporze o inwestycje w Żyrardowie

[edytuj] Literatura

Wacław Lednicki. Pamiętniki. Londyn: B. Świderski, tom.1, 1963-67.

Mieczysław Smoleń. Dzialałność polityczna Aleksandra Lednickiego w Rosji: 1905-1918. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1979.

Włodzimierz Dzwonkowski. Aleksander Lednicki (w:) Rosja a Polska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Interim, 1991.

Zygmunt Nagórski. Aleksander Lednicki (1866-1924), Zeszyty historyczne 1, 1962, p.29.

Paul Milyukov. Alexander Lednicki, Slavonic and East European Review 13, 1934/35.

Paweł Milukow. Aleksander Lednicki jako rzecznik polsko-rosyjskiego porozumienia, Przegląd Współczesny18, 1939, p.25

Zenowiusz Ponarski. Wokół sprawy polskiej na Wschodzie, Toruń: Adam Marszałek, 2003.

Andrew Kier Wise. Aleksander Lednicki: a Pole among Russians, Mots pluriels, no 7. 1998, [[1]]

[edytuj] Archiwum Lednickiego

Archiwum osobiste Aleksandra Lednickiego przekazał w 1968 do Polish Institute of Arts and Sciences of America (PIASA) w Nowym Jorku jego wnuk Jan Lednicki. Informacja o zasobach archiwalnych: [[2]] [[3]]