Język bułgarski
Z Wikipedii
| Български | |
| Obszar | Bułgaria, Bałkany, Turcja, Węgry i inne |
| Liczba mówiących | 12 milionów |
| Ranking | 88. |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki słowiańskie **Języki południowosłowiańskie ***Język bułgarski |
| Pismo | cyrylica |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Bułgaria, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej |
| Regulowany przez | Instytut Języka Bułgarskiego Bułgarskiej Akademii Nauk (BAN) |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | bg |
| ISO 639-2 | bul |
| ISO/FDIS 639-3 | bul |
| SIL | BLG |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język bułgarski (български език, byłgarski ezik) to język z grupy języków południowosłowiańskich oraz bałkańskiej ligi językowej. Posługuje się nim ok. 9 mln ludzi, głównie w Bułgarii, gdzie jest językiem urzędowym, ale także w Grecji, Kanadzie, Macedonii, Mołdawii, Rumunii, Serbii, USA, Turcji, na Ukrainie i na Węgrzech.
Język bułgarski wywodzi się z języka Słowian bałkańskich, którzy przybyli na tereny Półwyspu Bałkańskiego najogólniej rzecz biorąc między V w. a VII w.. We współczesnym języku bułgarskim pozostały ślady mowy Protobułgarów z czasów, gdy Słowianie bałkańscy tworzyli z nimi wspólne państwo (VII w. - X w.). Są to przede wszystkim pojedyncze słowa (takie jak np. бъбрек 'nerka', czy кумир 'bożek, idol'), ale także np. imiona (najbardziej znanym jest tutaj imię Borys, które zrobiło światową karierę, ale także np. Krum, stosunkowo często spotykane w Bułgarii).
Największe zmiany w systemie języka dokonały się między XII a XIV w. (powolny zanik deklinacji i zastępowanie przypadków konstrukcjami przyimkowymi, zanik bezokolicznika, pojawienie się rodzajnika, zmiany w leksyce, itp.), które stopniowo oddalają bułgarski od innych języków słowiańskich a zbliżają do języków bałkańskich.
Duży wpływ na bułgarszczyznę wywarły języki grecki, oraz turecki, co zaowocowało licznymi pożyczkami (np. w bułgarskim ogólnosłowiańska nazwa dla liczby 'tysiąc' została zastąpiona greckim 'hiliada' (хиляда), zaś z tureckiego przejął bułgarski wiele wyrazów służących do nazywania przedmiotów użytku codziennego, jak np. джоб 'kieszeń', шише 'butelka', мушама 'cerata', czy wiele nazw pokrewieństwa, np. баджанак 'szwagier', балдъза 'siostra żony', itp.).
W XIX wieku, większość tureckich wyrazów w języku bułgarskim została zastąpiona rosyjskimi, wśród których były też wyrazy polskiego pochodzenia.
Współczesny bułgarski język literacki zaczął formować się od połowy XVIII wieku, zaś główny okres sporów o kształt języka przypada na wiek XIX. Do zapisu bułgarszczyzny stosuje się zmodyfikowaną cyrylicę.
Niektórzy językoznawcy uważają język macedoński za dialekt bułgarszczyzny, jednak ta nacjonalistyczna teoria nie jest rozpowszechniona poza granicami Bułgarii
Spis treści |
[edytuj] Alfabet
Język bułgarski zapisywany jest cyrylicą, która obecnie składa się z 30 liter.
| А а a | Б б b | В в w | Г г g | Д д d |
| Е е e | Ж ж ż | З з z | И и i | Й й j |
| К к k | Л л ł (l)* | М м m | Н н n | О о о |
| П п p | Р р r | С с s | Т т t | У у u |
| Ф ф f | Х х ch | Ц ц c | Ч ч cz | Ш ш sz |
| Щ щ szt | ъ y, ă | ь i (miękki znak) | Ю ю ju (u, iu)* | Я я ja (a, ia)* |
Znak ь pojawia się tylko przed о.
[edytuj] Transkrypcja
Odpowiedniki liter przy transkrypcji są podane w powyższej tabelce. Litery, przy których istnieją dodatkowe reguły są oznaczone gwiazdką.
Literę л oddaje się
- przez l przed и, е, я, ю, np. ли - li, лев - lew, моля - molja;
- przez ł w innych sytuacjach, np. лак - łak.
Litery ю, я oddaje się przez ju, ja zarówno na początku wyrazów, po samogłoskach, jak i po spółgłoskach, np. моя - moja; бял - bjał, ям - jam
Znak ъ oddaje się w transrypcji polskiej poprzez y, np. дъб - dyb, добър - dobyr. Sporadycznie przy zapisie łacińskim używa się znaków ă, a lub u (np. dăb, Turnovo, dobar), choć pisownia taka nie jest zalecana.
Dodatkowe przykłady:
- днес - dnes, език - ezik, мое - moe, шофьор - szofior, живот - żiwot, срещам - sresztam, дайте - dajte.
Litery dawnej pisowni:
- ъ, ь na końcu wyrazów pomija się, np. градъ - grad, петь - pet;
- ѫ oddaje się przez y, np. мѫж (dziś мъж) - myż.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
zachodniosłowiańskie:
czeski • dolnołużycki • górnołużycki • kaszubski • knaan † • polski • połabskie † • słowacki • słowiński †
wschodniosłowiańskie:
białoruski • rosyjski • rusiński • starobiałoruski † • staroruski † • ukraiński
południowosłowiańskie:
bułgarski • macedoński • serbsko-chorwacki (bośniacki, chorwacki, serbski) • słoweński • staro-cerkiewno-słowiański †
