Portal:Literatura/Artykuł tygodnia - archiwum
Z Wikipedii
Archiwum krótkich zajawek tych artykułów, któe zostały wybrane jako artykuły tygodnia w portalu literackim wikipedii.
[edytuj] Madame Bovary - 17 kwietnia
Pani Bovary – wydana w 1857 roku moralizatorska powieść Gustawa Flauberta o miłości naiwnego wdowca – doktora Karola Bovary – do pozornie cnotliwej córki jego pacjenta – Emmy Rouault. Autor ukazuje w tej książce upadek kobiety już w chwili zawarcia przez nią związku małżeńskiego.
Uwaga: W dalszej części artykułu znajdują się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu.
Lekarz Karol Bovary zostaje wyswatany przez swoich rodziców z podstarzałą wdową Heloizą Dubuc. Z czasem kobieta staje się apodyktyczna i nad wyraz podejrzliwa, na jaw wychodzi również fakt o jej zatajonym kredycie hipotecznym. Heloiza, czując się osaczoną i wyszydzaną przez społeczeństwo, nie wytrzymuje napięcia i w wyniku krwotoku umiera.
Niedługo po śmierci Heloizy owdowiały pan Bovary zawiązuje znajomość z początkowo sympatyczną i ładną córką swojego pacjenta – Emmą Rouault. Początkowo niewinna przyjaźń wkrótce przeradza się w miłość. Po odczekaniu okresu żałoby odbywa się huczne wesele. Jednak po kilku dniach Emma, tytułowa pani Bovary, zdaje sobie sprawę z faktu, że nie darzy uczuciem swojego mało atrakcyjnego małżonka. Jej odczucia stopniowo nasilają się od momentu, gdy spędza wieczór na balu u markiza d'Andervilliers, gdzie styka się francuską arystokracją i wówczas zaczyna upodabniać się do tamtejszej klasy wyższej, doprowadzając się do do upadku psychicznego.
[edytuj] Genji Monogatari - 10 kwietnia
Genji Monogatari (jap.: 源氏物語), często tłumaczone jako Opowieść o Księciu Promienistym, jest klasykiem japońskiej literatury autorstwa Murasaki Shikibu datowanym na XI wiek, szczyt okresu Heian. Genji Monogatari jest często nazywana pierwszą powieścią, lub pierwszą powieścią uznawaną za klasykę gatunku. Debata o prawdziwość tych przekonań trwa nadal wśród uczonych. Nie powstało jeszcze polskie tłumaczenie tego dzieła.
Genji został napisany dla kobiet japońskiej arystokracji. Zawiera wiele elementów współczesnej powieści: głównego bohatera, wiele ważnych i mniej znaczących postaci, rozbudowaną charakterystykę, ciąg zdarzeń rozwijających się wokół życia głównego bohatera i poza nim. Książka zamiast rozwijać własną fabułę, skupia się na życiu i dorastaniu głównych postaci. Jedną z ważniejszych cech autorki Murasaki obecnych w powieści jest zachowanie pełnej konsekwencji w starzeniu się i utrzymywaniu feudalnych zależności ponad 400 bohaterów z rozmaitych rodów japońskiej arystokracji!
Genji uważany jest często za największe osiągnięcie japońskiej literatury. Wielu współczesnych autorów czerpie z niego inspirację. Cenią go za konsekwencję i charakteryzację. Powieściopisarz Yasunari Kawabata otrzymując Nagrodę Nobla powiedział: "Opowieść o Księciu Promienistym jest największym osiągnięciem japońskiej literatury. Do dzisiejszego dnia nie powstał kawałek fikcji, który mógłby się mierzyć z Genjim."
[edytuj] Alejo Carpentier y Valmont - 3 kwietnia
Alejo Carpentier y Valmont (ur. 26 grudnia 1904 w Hawanie, zm. 24 kwietnia 1980 w Paryżu) kubański pisarz, muzykolog i dziennikarz. Jeden z najsłynniejszych przedstawicieli realizmu magicznego - miał wielki wpływ na rozwój literatury ibero-amerykańskiej.
Urodził się 26 grudnia 1904. Jego matka była Rosjanką - profesorem lingwistyki a ojciec francuskim architektem. Podczas wieloletniego pobytu we Francji rozpoczął studia muzykologiczne a także zetknął się z przedstawicielami surrealizmu: André Bretonem, Paulem Éluardem, Luisem Aragonem, Jacquesem Prévertem i Antoninem Artaudem. W 1920 r. powrócił na Kubę i zaczął pracę jako dziennikarz. Zafascynowany kulturą ibero-amerykańską oraz kultami voodoo zaczął pisać powieści i opowiadania o takiej tematyce.
W 1927 r. za krytykę polityki prezydenta Kuby Gerardo Machado (rządzącego na Kubie w latach 1925-1933) został uwięziony. W tym samym roku uciekł z Kuby do Paryża, gdzie pozostał do 1939 r. W Paryżu zbliżył się do środowiska francuskich surrealistów: André Bretona, Paula Éluarda, Louisa Aragona, Antonina Artauda. Pisywał w dzienniku André Bretona Révolution Surréaliste. Pracował również w paryskim radiu. W 1933 r. w Madrycie ukazała się jego powieść Ecue-Yamba-O, bedąca opisem życia czarnych mieszkańców Kuby.
[edytuj] Stanisław Lem - 27 marca
Stanisław Lem (ur. 12 września 1921 r. we Lwowie, zm. 27 marca 2006 r. w Krakowie) - polski pisarz, filozof, futurolog i satyryk. Znany głównie z utworów science-fiction. Jego książki zostały przetłumaczone na 41 języków i sprzedały się w ponad 27 milionach egzemplarzy. Jego twórczość ma ogromny wpływ zarówno na polską, jak i światową literaturę fantastyczno-naukową.
Debiutem literackim Lema były opowiadania i wiersze o tematyce okupacyjnej drukowane w 1946 na łamach "Odry", "Kuźnicy", "Żołnierza Polskiego" i "Tygodnika Powszechnego". Jako autor fantastyki debiutował opublikowanymi w "Tygodniku Powszechnym" opowiadaniami Obcy i Dzieje jednego odkrycia. W tym samym roku ukazała się drukowana w odcinkach w "Nowym Świecie Przygód" nowela Człowiek z Marsa.
[edytuj] Nędznicy - 20 marca
Nędznicy to wielkie dzieło Wiktora Hugo, czterotomowa powieść, należąca do najbardziej znanych utworów literackich XIX w. Skupiona tematycznie na dziejach głównych bohaterów, ukazuje w tle szeroką panoramę życia Francji i społeczeństwa francuskiego pierwszej połowy wieku, od czasów napoleońskich aż po rządy Ludwika Filipa I.
Powieść, napisana w czasie, gdy Hugo przebywał na wygnaniu na wyspie Guernsey, opublikowana została w 1862 r.
Powieść rozgrywa się we Francji, przy czym czas akcji obejmuje lata od 1815 do 1833 r. w miastach: Paryżu, Montreuil-sur-Mer, Montfermeil oraz Digne.
[edytuj] Aleksander Dumas (ojciec) - 13 marca
Aleksander Dumas, ojciec, (fr. Alexandre Dumas, ur. 24 lipca 1802, zm. 5 grudnia 1870) - pisarz francuski.
Alexandre Dumas urodził się w posiadłości Dumas Davy de la Pailleterie w Villers-Cotterêts, Aisne, niedaleko Paryża, był wnukiem markiza Antoine-Alexandre Davy de la Pailleterie.
Podczas kiedy dziadek Alexandra pełnił funkcję Generalnego Komisarza Artylerii w kolonii Santo Domingo (dzisiaj Dominikana, wtedy część Haiti, zakochał się w babce przyszłego pisarza Marie-Céssette Dumas, czarnej niewolnicy. W 1762 roku ona urodziła syna Thomasa-Alexandra, po czym zmarła.
[edytuj] Hrabia Monte Christo - 6 marca
Hrabia Monte Christo to słynna powieść Aleksandra Dumasa ojca, przez wielu uważana za najwybitniejsze dzieło z jego ogromnego dorobku. Akcja toczy się w latach 1815-1839 z przerwą na okres 1829-1838. Miejscem akcji są przepięknie, acz nie do końca zgodnie z prawdą, odmalowane w powieści Marsylia, Paryż, Rzym, wyspa Monte Christo (Montecristo) oraz kilka mniej ważnych miejscowości.
[edytuj] Tomasz Mann - 27 lutego
Tomasz Mann (właściwie: Paul Thomas Mann) (6 czerwca 1875 - 12 sierpnia 1955) - prozaik i eseista niemiecki. Uznany za najwybitniejszego pisarza niemieckiego w pierwszej połowie XX wieku i jednego z najwybitniejszych, m.in. obok Goethego, w dziejach literatury niemieckiej w ogóle.
W roku 1900, w wieku lat 25, napisał swoją pierwszą powieść pt. Buddenbrookowie. Była to powieść-saga rodzinna o świetności i upadku możnego mieszczańskiego hanzeatyckiego rodu. Niewątpliwie dzieje jego własnej rodziny dostarczyły młodemu Mannowi cennego tworzywa do tego dzieła. Książka wyszła drukiem, w dwóch tomach, rok później, przynosząc autorowi wielki rozgłos. Rok później (1902) wydał Królewską wysokość.
[edytuj] Anna Achmatowa - 20 lutego
Anna Achmatowa (Анна Ахматова) właściwie Anna Andriejewna Gorienko (11 (23) czerwca 1889 - 5 marca 1966).
Jedna z najwybitniejszych poetek rosyjskich, czołowa przedstawicielka akmeizmu. Nazywana duszą rosyjskiego Srebrnego Wieku, porównywana z Safoną i Mozartem. Jej twórczość to zarówno refleksyjne, subtelne liryki, jak i uniwersalne, z genialną strukturą wewnętrzną poematy w rodzaju Requiem (1935-40), mistrzowskiej tragedii o terrorze stalinowskim. Pisała utwory dotyczące rozlicznych tematów, jak czas i pamięć, los artystki, czy trauma lat życia i tworzenia w cieniu stalinizmu.
[edytuj] Friedrich Hölderlin - 13 lutego
Friedrich Hölderlin (ur. 20 marca 1770r. w Lauffen, zm. 6 czerwca 1843r. w Tybindze) – poeta niemiecki, uznawany za jednego z prekursorów romantyzmu.
Wszystkie znaczące utwory Hölderlina powstały na przestrzeni 10 lat – od 1793 do 1803 r. W okresie przed chorobą ukazała się jedynie powieść epistolarna Hyperion (t.1 – 1797; t.2 – 1799). W tym czasie poeta napisał też ponad 200 wierszy różnej długości, dokonał kilku przekładów antycznych tragedii (najbardziej znanymi są wydane w 1804 r. Antygona i Król Edyp Sofoklesa).
Jednym z najbardziej poruszających i uznawanych za najpiękniejszy wiersz poety jest elegia Brot und Wein (Chleb i wino), jak większość jego utworów, opisująca piękno Natury i związek z nią człowieka – a wszystko to przez pryzmat mitologicznej symboliki.
[edytuj] Jean-Paul Sartre - 6 lutego
Jean-Paul Sartre (urodzony 21 czerwca 1905 w Paryżu - zmarł 15 kwietnia 1980 w Paryżu) - powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel nurtu filozoficznego - egzystencjalizmu.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1964 (odmówił jej przyjęcia).
Sartre był czołowym przedstawicielem egzystencjalizmu ateistycznego. Pod koniec życia odszedł od egzystencjalizmu i rozwinął własną wersję socjologii marksistowskiej.
Jego ostatnim znaczącym dziełem filozoficznym jest napisana w 1960 r "Critique de la raison dialectique", w której starał się stworzyć syntezę egzystencjalizmu z marksizmem.
[edytuj] Nie kończąca się historia - 30 stycznia
"Nie kończąca się historia" (Die Unendliche Geschichte) to powieść fantasy dla dzieci i młodzieży opowiadająca historię chłopca, który poprzez pobyt w fantastycznej krainie odmienia życie swoje i swego ojca.
Autorem jest Michael Ende. Książka została przetłumaczona na wiele języków. Na jej podstawie powstał film, rozpowszechniany w Polsce pod tytułem Niekończąca się opowieść i jego dwie kontynuacje.
Bogactwo symboliki, afirmacja wartości etycznych, warsztat literacki i niebywała wyobraźnia kreacyjna sprawiają, że autor Nie kończącej się historii może być porównywany z takimi pisarzami jak John Ronald Reuel Tolkien, Clive Staples Lewis czy Ursula K. Le Guin.
[edytuj] Giacomo Casanova - 23 stycznia
Giacomo Casanova (ur. 2 kwietnia 1725 w Wenecji, zm. 4 czerwca 1798 w Duchcovie) był weneckim awanturnikiem, podróżnikiem i literatem. Jego pamiętniki – Historia mojego życia – barwnie i szczegółowo opisują życie w osiemnastowiecznych stolicach europejskich. Licznym opisom podbojów miłosnych zawdzięcza Casanova to, że jego nazwisko stało się synonimem uwodziciela.
[edytuj] Władysław Orkan - 16 stycznia
Władysław Orkan (urodzony 27 listopada 1875 w Porębie Wielkiej - zmarł 14 maja 1930 w Krakowie) to pisarz tworzący w okresie Młodej Polski, chociaż do nurtu modernistycznego ani on sam, ani współcześni go nie zaliczali.
Tematyką jego utworów był głównie obraz biednej polskiej wsi. Ale był również wspaniałym humorystą (Herkules nowożytny i inne wesołe rzeczy), piewcą urody gorczańskiego pejzażu. Jego baśń z dawnych czasów Drzewiej, obok powieści W roztokach szczytowe osiągnięcie pisarza, porównywana jest do Puszczy Jodłowej Żeromskiego. Zaangażowany był bardzo w nurt regionalizmu podhalańskiego, był współzałożycielem i pierwszym prezesem Związku Podhalan.
[edytuj] Mały Książę - 9 stycznia 2006
Mały Książę (fr. Le Petit Prince) to tytuł książki Antoine'a de Saint-Exupéry'ego wydanej w 1943 roku. Przetłumaczona na 130 języków, sprzedana w ponad 50 milionach egzemplarzy, należy do klasyki światowej literatury.
Mały Książę jest pozycją szczególną również w twórczości Exupery’ego. To jedyna książka, której nadał formę bajki i którą sam zilustrował.
Wyjątkowość tego utworu należy rozpatrywać w szerszym kontekście: tylko pozornie jest to lektura przeznaczona dla dzieci. Pod warstwą bajkowej fabuły znajduje się druga, symboliczna, dotykająca prawd uniwersalnych.
Od początku zamiarem autora było adresowanie książki do dorosłego czytelnika, dlatego zadedykował ją Leonowi Werth, dopisując: Przepraszam wszystkie dzieci za poświęcenie tej książki dorosłemu. Mam ważne ku temu powody: ten dorosły jest moim najlepszym przyjacielem na świecie. Drugi powód: ten dorosły potrafi zrozumieć wszystko, nawet książki dla dzieci...
[edytuj] William Butler Yeats - 2 stycznia 2006
William Butler Yeats (ur. 13 czerwca 1865, zm. 28 stycznia 1939) - poeta, dramaturg i filozof irlandzki, tworzący w języku angielskim, czołowy twórca i działacz literackiego Odrodzenia Irlandzkiego. Motywy swych utworów czerpał z wczesnośredniowiecznej literatury irlandzkiej i folkloru, pozostawał jednocześnie pod wpływem romantycznego wizjonerstwa Blake'a, okultyzmu, prerafaelitów i francuskiego symbolizmu. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1923 roku.
[edytuj] Miguel de Cervantes - 23 grudnia 2005
Miguel Cervantes Saavedra (urodzony 29 września 1547 - zmarł 23 kwietnia 1616) - barokowy pisarz hiszpański, najlepiej znany jako autor romansu satyrycznego Don Quijote (Don Kichote).
Pochodził z zubożałej, ale znanej rodziny szlacheckiej. Uczył się w Salamance; już wtedy zaczął pisać poezje. Utwory te ocenił przychylnie legat papieski Giulio Acquaviva, który zabrał młodego poetę z sobą do Włoch. Przyczyna wyjazdu Miguela nie jest jednak całkiem oczywista, bowiem w tym samym czasie prawo hiszpańskie ścigało jakiegoś innego młodego szlachcica o tym samym imieniu i nazwisku pod zarzutem udziału w rozlewie krwi.
[edytuj] Honoriusz Balzac - 28 listopada 2005
Honoriusz Balzac (ur. 20 maja 1799 w Tours, zm. 18 sierpnia 1850 w Paryżu) powieściopisarz francuski, obok Dickensa i Tołstoja jeden z najważniejszych współtwórców współczesnej powieści europejskiej, autor monumentalnego cyklu powieściowego Komedia ludzka (La Comédie humaine).
Balzac jako pisarz wyróżniał się pracowitością, która przekładała się na niezwykłą płodność literacką. W znacznej części jego zapał do pracy wynikał z konieczności zarobienia pieniędzy na rozliczne wydatki i długi, w których prawie cały czas tkwił. Prowadził bujne życie towarzyskie i wymagał luksusu. Popadając w długi i będąc prześladowany przez wierzycieli, pisał dużo. Zwykle kładł się spać ok. godziny 6 po południu, wstawał o północy i pracował do upadłego, nawet 14-15 godzin, wypijając przy tym niezliczoną ilość filiżanek kawy.
[edytuj] Stanisław Ignacy Witkiewicz - 3 listopada 2005
Stanisław Ignacy Witkiewicz, pseudonim Witkacy (ur. 24 lutego 1885 w Warszawie - zm. 18 września 1939 w Jeziorach na Polesiu), polski malarz, fotograf, pisarz, dramaturg i filozof.
Nie chodził do szkoły. Jego edukacją zajmował się ojciec, który sprowadzał mu do domu wybitnych korepetytorów (często profesorów uniwersyteckich). On też ukształtował w młodym Stanisławie Ignacym zainteresowanie sztuką i literaturą. Ten typ wychowania ukształtował człowieka niezależnego i niezwykle aktywnego intelektualnie. W późniejszych latach, co zrozumiałe, syn buntował się przeciwko zaleceniom ojca, szukał własnej drogi i nią podążał.
[edytuj] Literatura islandzka - 17 września 2005
Literatura islandzka. Najstarszym pomnikiem literatury islandzkiej jest Edda starsza, czyli Edda poetycka, której oryginalne manuskrypty znaleziono dopiero w XVII wieku. Jest to nadzwyczaj cenny zbiór pieśni mitycznych i heroicznych, napisanych przez nieznanych z imienia autorów między rokiem 900 a 1050. Wspólną cechą tych pieśni jest nadzwyczajna prostota języka i aliteracja, która była jednym z ulubionych środków artystycznych literatury tamtych czasów. Drugą, młodszą eddą, jest Edda prozaiczna czyli Edda Snorriego, napisana przez Snorriego Sturlusona (1179-1241). Jest ona czymś w rodzaju podręcznika dla poetów i zawiera liczne cytaty i odwołania do Eddy poetyckiej.
[edytuj] Cyprian Kamil Norwid - 3 sierpnia 2005
Cyprian Kamil Norwid (ur. 24 września 1821r. w mazowieckiej wsi Laskowo-Głuchy (obecnie w powiecie wyszkowskim, gmina Zabrodzie, ok. 17 km od Radzymina), zm. 23 maja 1883r. w Paryżu) – zaliczany do najwybitniejszych polskich poetów, dramatopisarz, prozaik, artysta plastyk.
Przeważającą część swojego życia spędził za granicą, głównie w Paryżu, żyjąc w nędzy i utrzymując się z prac dorywczych. Twórczość Norwida, przekraczająca zdolność percepcji mu współczesnych, została zapomniania po jego śmierci. Został odkryty ponownie dopiero w okresie Młodej Polski.
Często jest uważany za ostatniego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych. Wielu hisotryków literatury uważa jednak taki pogląd za zbytnie uproszczenie, zaliczając jego twórczość raczej do klasycyzmu i parnasizmu.
[edytuj] Nowy, wspaniały świat - 10 lipca 2005
Nowy, wspaniały świat to powieść Aldousa Huxley'a napisana w 1932 roku. W Polsce doczekała się publikacji dopiero w 1988 roku, czyli po ponad 55 latach od jej pierwszego wydania. Jest to antyutopia, klasyfikowana do gatunku science-fiction, zaliczana do najsłynniejszych powieści obok Wehikułu czasu H. G. Wellsa i Roku 1984 G. Orwella. Kanon fantastyki posłużył w niej Huxley'owi jako narzędzie do konfrontacji idei wolności z porządkiem, pragmatyzmu z fantazją, indywidualizmu z kulturą społeczności masowej.
Podróż po świecie Huxley'a rozpoczynamy wraz z grupą londyńskich studentów od miejsca, w którym świat ów powstaje i odradza się ciągle na nowo: "Ośrodka Rozrodu i Warunkowania w Londynie Centralnym". Uczestniczymy w wykładzie, który obnaża podstawy funkcjonowania Republiki Świata.
[edytuj] Janusz Korczak - 28 czerwca 2005
Janusz Korczak (właściwie Henryk Goldszmit, ps. Stary Doktor) (urodzony 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie - zginął w sierpniu 1942 w obozie zagłady w Treblince) pedagog, publicysta, pisarz, lekarz.
Pseudonimu literackiego pierwszy raz użył w 1898 r. w konkursie im. Jana Paderewskiego. Pochodzi z książki Józefa Ignacego Kraszewskiego "Historia o Janaszu Korczaku i o pięknej miecznikównie". Dramat "Którędy?" Goldszmita został wyróżniony, jednak w gazecie wydrukowano omyłkowo imię Janusz, i odtąd używał tego brzmienia...
[edytuj] Mistrz i Małgorzata - 16 czerwca 2005
Mistrz i Małgorzata (tytuł oryginalny Мастер и Маргарита) powieść rosyjskiego pisarza Michaiła Bułhakowa. Wydana w wersji ocenzurowanej w latach 1966-1967, a wersji prawie pełnej w roku 1973.
Powieść rozgrywa się w kilku przestrzeniach w Moskwie lat trzydziestych XX wieku, czyli ZSRR, w przestrzeni historycznej - pałac prokuratora Poncjusza Piłata i przestrzeni fantastycznej...
Powieść oparta jest na nowatorskiej zasadzie konstrukcyjnej - "powieść w powieści", dzieje głównych bohaterów przeplatane są powieścią Mistrza - ewangelią według Bułhakowa. Celowo zastosowano zabieg deformacji świata przedstawionego
