Modernizm w ZSRR

Z Wikipedii

Modernizm w architekturze Rosji i ZSRR miał krótką, ale bardzo owocną fazę gwałtownego rozwoju od rewolucji do początku lat 30. XX w., później został państwowym nakazem na długo wyparty przez socrealizm.

Nowoczesne budownictwo rozwijało się w Rosji już od końca XIX w. dzięki doświadczeniom sztuki inżynierskiej, związanemu z budową kolei czy górnictwem. Powstające wtedy mosty o wielkich rozpiętościach czy nieco później rusztowe maszty radiowe nie aspirowały wówczas do miana architektury, lecz dały solidne podstawy pod jej rozwój.

Klimat polityczny bezpośrednio po rewolucji sprzyjał wszelkim radykalnym działaniom, także w architekturze. Szczególnie rozwinął się w Rosji Radzieckiej konstruktywizm (głównie w pracach Władymira Tatlina), utożsamiający możliwości techniczne z wizją szczęśliwego społeczeństwa. Projekt pomnika III Międzynarodówki Tatlina przewidywał spiralną wieżę wysokości ponad 400 m, w którą wplecione były pomieszczenia użytkowe w kształcie brył elementarnych. Bibliotekę im. Lenina w projekcie Leonidowa w postaci zawieszonych w przestrzeni linerarnych form przypominających układ współrzędnych interpretować można jako środek wszechświata. Radykalne projekty w wielkiej skali długo pozostawały w sferze utopii, lecz nadejście Nowej Polityki Ekonomicznej dawało możliwość realizacji wielu projektów. Sztuka i architektura radziecka inspirowały na początku lat 20. kraje zachodu w takim stopniu, że zwolenników modernizmu określano tam nierzadko pogardliwie mianem bolszewików. Organizowane na przełomie lat 20. i 30. konkursy architektoniczne na budynki rządowe, teatry czy całe nowe dzielnice przyciągały architektów z całej Europy. W 1930 grupa architektów niemieckich, skonfliktowanych z konserwatywnymi władzami, przybyła do ZSRR, aby tam kontynuować działalność. Byli wśród nich Ernst May i Mart Stam, projektujący miasto górnicze Magnitogorsk.

Zwycięstwo konserwatysty Borysa Jofana w konkursie na Pałac Rad w 1932 oznaczało gwałtowną zmianę kierunku i sygnał, że modernistyczna architektura nie ma poparcia władz. Niezrozumienie nowych pozbawionych ornamentu form w społeczeństwie powodowało, że były one propagandowo nieprzydatne. Aż po połowę lat 50. panował w ZSRR styl socrealistyczny.

Dopiero od lat 60. XX w. modernizm odrodził się w ZSRR, lecz nie przyniósł wielu znaczących dla rozwoju architektury światowej dzieł.

[edytuj] Wybrane przykłady modernizmu w Rosji i krajach byłego ZSRR

(lista chronologiczna)

• Dom własny Mielnikowa w Moskwie, 1927-1929 - budynek w formie dwóch przenikających się walców - pełnego z dwukondygnacyjnym oknem, mieszczącego wejście, kuchnię i salon oraz zbudowanego z ażurowej konstrukcji ceglanej, mieszczącego sypialnię i pracownię
• Parking Inturistu w Moskwie, Konstantin Mielnikow, 1929
• Budynek mieszkalny Narkomfin w Moskwie, Mojsej Ginzburg i I. Milinis, 1929-1930 - mieszkania dla urzędników Ludowego Komisariatu Finansów wzniesiony na pilotis czterokondygnacyjny korytarzowiec z klubem na dachu i dużą ilością przestrzeni wspólnych, długość 85 m
• Biurowiec Centrosojuzu w Moskwie (ob. Federalny Urząd Statystyczny Rosji), Le Corbusier, 1929-1934 - a właściwie wielofunkcyjny budynek centralny federacji spółdzielców z biurami, salą widokową, bankiem, pomieszczeniami wystawowymi, salkami seminaryjnymi i częścią sportową, zbudowany jako wynik konkursu. Bryła Centrosojuzu została zestawiona z geometrycznych form. Efekt architektoniczny został oparty na prowadzeniu komunikacji we wnętrzu (rampy piesze) i skontrastowaniu szklanej i kamiennej fasady. Po raz pierwszy w historii została zastosowana na taką skalę dwuwarstwowa szklana elewacja ze zintegrowaną wentylacją.
• Gmach RWPG w Moskwie (ob. siedziba mera), Michaił Posochin, 1969 - wieżowiec, soliter na planie trójskrzydłowej gwiazdy z pionem komunikacyjnym w centrum.
• rozbudowa Teatru Dramatyczno-Muzycznego Na Tagance w Moskwie, A. Anisimow, Jurij Gniedowskij, B. Tarancew, 1974-ok. 1980

[edytuj] Główni przedstawiciele modernizmu w Rosji i ZSRR

Mojsej Ginsburg Iwan Leonidow El Lissitzky Konstantin Mielnikow Michaił Posochin Aleksiej Szczusiew

Władimir Tatlin Borys Wielikowski Aleksander Wiesnin Leonid Wiesnin Wiktor Wiesnin

[edytuj] Zobacz też

• konserwatywna architektura XX wieku
• socrealizm

[edytuj] Bibliografia

• Peter Gössel, Gabriele Leuthäuser, Architektur des 20. Jahrhunderts, Kolonia 1994, ISBN 3-8228-0265-4
• Alexander Ryabushin, Nadia Smolina, Landmarks of Soviet Architecture, 1917-1991, Berlin 1992, ISBN 3-433-02334-4