Traktat Antarktyczny
Z Wikipedii
Traktat Antarktyczny, znany także jako Pakt lub Układ Antarktyczny (ang.Antarctic Treaty) - międzynarodowa umowa regulująca polityczno-prawny status Antarktydy, jedynego niezamieszkanego kontynentu. W porozumieniu tym Antarktyda zdefiniowana jest jako lądolód położony na południe od równoleżnika 60° S.
Traktat Antarktyczny podpisano 1 grudnia 1959 w Waszyngtonie, ale wszedł on w życie dopiero 23 czerwca 1961. Sygnatariuszami było 12 państw, które podczas III Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-58) prowadziły badania geograficzne na Antarktydzie. Były to: Argentyna, Australia, Belgia, Chile, Francja, Japonia, Nowa Zelandia, Norwegia, RPA, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki. Traktat był pierwszym dokumentem ograniczającym działania zbrojne podczas "zimnej wojny".
Głównym celem paktu jest leżące w interesie całej ludzkości zapewnienie wykorzystania Antarktydy jedynie do celów pokojowych, tak, aby nigdy nie stała się ona przyczyną międzynarodowych konfliktów. Traktat zabrania jakichkolwiek działań o charakterze militarnym, lecz nie wyklucza przebywania na terytorium antarktycznym pracowników wojskowych. Dokument rozstrzyga też kwestie związane z roszczeniami terytorialnymi. Badania naukowe mają być efektem współpracy, a ich wyniki są dostępne dla wszystkich. Zabrania się przeprowadzania prób z bronią atomową oraz zanieczyszczania tego rejonu świata.
Traktat tworzy 14 artykułów:
- Art. 1 - użycie terytorium Antarktyki w celach pokojowych, zakaz działań zbrojnych i testów broni (wojskowy personel i sprzęt mogą być użyte tylko w celach pokojowych)
- Art. 2 - wolność badań naukowych
- Art. 3 - swobodna wymiana informacji i personelu, współpraca z ONZ itp.
- Art. 4 - niewysuwanie żadnych roszczeń terytorialnych
- Art. 5 - zakaz testów broni jądrowej
- Art. 6 - traktat obejmuje lądolód na południe od 60 równoleżnika
- Art. 7 - swobodny dostęp do baz, instalacji itp. dla kontrolerów Traktatu, informowanie o zamiarze użycia wojska
- Art. 8 - jurysdykcja nad naukowcami i obserwatorymi przez ich własne kraje
- Art. 9 - regularne spotkania członków Traktatu
- Art. 10 - piętnowanie łamania postanowień Traktatu przez jakiekolwiek państwo na świecie.
- Art. 11 - wynikłe spory rozwiązywać należy pokojowo między członkami Traktatu bądź z użyciem Miedzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
- Art. 12, 13, 14 - sprawy "techniczne", dotyczące m. in. przyjmowania członków i dokonywania zmian w Traktacie.
Corocznie odbywające się spotkania konsultacyjne umożliwiają sprawowanie kontroli nad działalnością człowieka na Antarktyce. Tylko 28 z 45 państw członkowskich ma prawo głosowania i są to oprócz 12 państw założycielskich (podano rok wstąpienia i rok używania prawa głosu): Brazylia (1975/1983), Bułgaria (1978/1998), Chiny (1983/1985), Ekwador (1987/1990), Finlandia (1984/1989), Hiszpania (1982/1988), Holandia (1967/1990), Indie (1983/1983), Korea Południowa (1986/1989), Niemcy (RFN: 1979/1981, NRD także należało do TA), Peru (1981/1989), Polska (1961/1977), Szwecja (1984/1988), Ukraina (1992/2004), Urugwaj (1980/1985), Włochy (1981/1987). Żeby uzyskać prawo głosu, trzeba mieć stację badawczą na Antarktydzie.
Kraje nie posiadające prawa do udziału w konferencjach (podano rok wejścia): Austria (1987), Czechy (1962, jako Czechosłowacja), Dania (1965), Estonia (2001), Grecja (1987), Gwatemala (1991), Kanada (1988), Kolumbia (1989), Korea Północna (1987), Kuba (1984), Papua-Nowa Gwinea (1981), Rumunia (1971), Słowacja (1993), Szwajcaria (1990), Turcja (1996), Wenezuela (1999) i Węgry (1984).
[edytuj] System Traktatu Antarktycznego
Pakt wraz z dokumentami pokrewnymi wymienionymi poniżej tworzą System Traktatu Antarktycznego (Antarctic Treaty System, ATS).
- Reguły dotyczące Ochrony Antarktycznej Fauny i Flory (Agreed Measures for the Conservation of Antarctic Fauna and Flora) 1964 (wejście w życie w 1982)
- Konwencja o Ochronie Fok Antarktycznych (Convention for the Conservation of Antarctic Seals) 1972
- Konwencja o Ochronie Żywych Zasobów Antarktyki (Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources) 1980
- Konwencja Regulująca Wydobycie Zasobów Mineralnych na Antarktydzie (Convention on the Regulation of Antarctic Mineral Resource Activities) 1988 (nigdy nie weszła w życie)
- Protokół o Ochronie Środowiska Naturalnego - Protokół Madrycki (Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty) 1991
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Pełny tekst Traktatu Antarktycznego w języku angielskim
- Artykuł dotyczący prawnego statusu Antarktydy - Morski Instytut Rybacki
