Wolbórz
Z Wikipedii
Współrzędne: 51°30'03" N 019°49'56" E
| Wolbórz | |||
|
|||
| Województwo | łódzkie | ||
| Powiat | piotrkowski | ||
| Gmina | Wolbórz | ||
| Położenie | 51° 30' 03'' N 19° 49' 56'' E |
||
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
2 381 |
||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
44 | ||
| Kod pocztowy | 97-320 | ||
| Tablice rejestracyjne | EPI | ||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||
|
Położenie na mapie Polski
  Wolbórz
|
|||
Wolbórz – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Wolbórz.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie piotrkowskim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Wolbórz.
Nazwa Wolbórz pojawiła się na dobre w dwudziestoleciu międzywojennym, wcześniej miejscowość nazywano Woybor, Voibor, Woibor, Wojbor, Olbórz a w XVI w. pojawiły się nazwy Woyborz i Wolborz.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Położona w rozwidleniu rzek Wolbórki i Moszczanki przy trasie szybkiego ruchu nr 8 z Warszawy do Katowic i Wrocławia między Tomaszowem Mazowieckim i Piotrkowem Trybunalskim.
[edytuj] Historia
Prace wykopaliskowe pokazują, że na terenie dzisiejszego Wolborza osadnictwo istniało już 4 tysiące lat temu. Jednak pierwsza udokumentowana wzmianka o Wolborzu pojawiła się w falsyfikacie mogileńskim antydatowanym na 1065 r. Wolbórz był wtedy centrum opola, a później został przekształcony w kasztelanię.
W latach 1123-1125 Wolbórz stał się drugą stolicą biskupów kujawskich. W XIII w. był już znaczącą osadą, co potwierdziło uzyskanie praw miejskich (na prawie średzkim) w 1273 r. (16 lat po Krakowie) z nadania Leszka Czarnego.
Lokacja została potwierdzona w 1357 r. (tym razem na prawie magdeburskim, a miasto stało się centrum okolicy. Miasto miało komorę celną i własne władze samorządowe. Rozwijał się handel, rzemiosło i oświata. Wolborzanie jeździli do Krakowa by kształcić się w tamtejszej Akademii lub korzystali z jej filii zorganizowanej w Wolborzu. Filia ta miała 6 profesorów oraz rektora i udzielała stopni naukowych: bakalarza filozofii i nauk wyzwolonych.
9 września 1409 r. Władysław Jagiełło wydał w Wolborzu odezwę skierowaną do duchowieństwa, panów świeckich i książąt chrześcijańskich, przedstawiającą 29 artykułów obwiniających zakon krzyżacki. Miasto było również świadkiem koncentracji wojsk zarówno przed bitwą pod Grunwaldem jak i przed kolejnymi wyprawami króla Jagiełły przeciwko Krzyżakom.
Wiek XV i XVI to dalszy burzliwy rozwój Wolborza, głównie gospodarczy. Miasto posiadało około 100 warsztatów sukienniczych, liczne warsztaty piwowarskie, rozwijały się inne cechy, zbudowano aż 6 młynów na wolborskich rzekach. Okręg powiększył się również terytorialnie o kilka kolejnych wsi, którym przyznawano prawa lokacyjne.
W 1521 r. Wolbórz posiadał 5 kościołów:
- kościół farny Św. Mikołaja
- kościół Św. Krzyża
- kościół szpitalny Św. Leonarda nad Wolbórką (szpital istniał w mieście od 1446 r.)
- kościół Św. Trójcy i Św. Ducha (przy obu istniały szpitale)
W późniejszym czasie wybudowano jeszcze kościół Św. Anny. Wszystkie świątynie oprócz kościoła farnego były małe i drewniane i niektóre dokumenty nazywają je kaplicami.
W 1536 i 1548 r. miasto było niszczone przez pożary. Jego odbudowę ułatwiły zwolnienia z podatków dotyczące zarówno miasta jak i jego mieszkańców, a także zapomogi przekazywane przez lenników królewskich (m.in. od księcia pruskiego Albrechta). W 1538 r. kościół Św. Mikołaja stał się prepozyturą, a później (w 1544) kolegiatą.
W 1553 r. wójtem Wolborza został Andrzej Frycz Modrzewski.
Po II rozbiorze Wolbórz znalazł się w granicach Królestwa Pruskiego, w którym pozostawał aż do 1807, kiedy to znalazł się w Księstwie Warszawskim. Gdy kongres wiedeński w 1815 zdecydował o powstaniu Królestwa Polskiego, Wolbórz znalazł się w jego granicach.
Mieszkańcy Wolborza brali czynny udział w powstaniu styczniowym, za co karą była utrata praw miejskich. Miasto objął ukaz carski z 30 maja 1870 zmniejszający liczbę miast w guberniach Kraju Priwiślańskiego. Ukaz działał wstecz i odbierał prawa z dniem 23 stycznia przyłączając jednocześnie Wolbórz do gminy Bogusławice.
Hitlerowcy wymordowali miejscowych Żydów podczas 2 wojny światowej.
[edytuj] Zabytki
- zespół parkowo-pałacowy biskupów kujawskich
- kościół pod wezwaniem Świętego Mikołaja, w pierwotnej, drewnianej, formie jego budowę ukończono w 1148 r. Kościół farny założono tu w 1521 r.
[edytuj] Sport
- Szczerbiec Wolbórz - założone w 1921 roku Towarzystwo Sportowe Szczerbiec Wolbórz
- LUMKS Wolbórz Ludowy Uczniowski Międzyszkolny Klub Sportowy w Wolborzu
[edytuj] Znani ludzie
- Andrzej Frycz Modrzewski - polski pisarz polityczny okresu Odrodzenia, Wójt Wolborza
- Waldemar Goszcz - aktor
[edytuj] Źródła
- Stefan Siniarski, Kalendarz z dziejów Wolborza 1065-1982, Warszawa 1984.
- Halina Irena Szumił, Wolbórz na przestrzeni wieków, Wolbórz-Lublin 2003. ISBN 8373002901
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Gmina Wolbórz
- Zamek w Wolborzu na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego
- Pałac w Wolborzu na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego
- Mapy i zdjęcia satelitarne:
