Wysokie Mazowieckie

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°55'09" N 022°30'52" E

Wysokie Mazowieckie
Herb Wysokiego Mazowieckiego
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina  - rodzaj	Wysokie Mazowieckie miejska
Burmistrz	Jarosław Siekierko
Powierzchnia	15,24 km²
Położenie	52° 55'09'' N 22° 30'52'' E
Liczba mieszkańców (2004)  - liczba ludności  - gęstość	9234 605,9 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	86
Kod pocztowy	18-200
Tablice rejestracyjne	BWM
Położenie na mapie Polski Wysokie Mazowieckie
TERC10 (TERYT)	3202713011
Miasta partnerskie	Alpiarça
Urząd miejski3 ul. Ludowa 15 18-200 Wysokie Mazowieckie tel. 86 275-25-92; faks 86 275-25-93 (e-mail)
Strona internetowa miasta

Wysokie Mazowieckie (dawniej Mazowieck) – miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, na Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej nad rzeką Brok (dopływ Bugu). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa łomżyńskiego.

Wbrew pozorom Wysokie znajduje się na Podlasiu, a Mazowsze zaczyna się ok. 10 km na zachód. W Wysokiem znajduje się Spółdzielnia Mleczarska Mlekovita.

• powierzchnia: 15,24 km²
• liczba ludności: 9234 (30 czerwca 2004²)

Spis treści 1 Historia 1.1 Rozwój szkolnictwa w Wysokiem Mazowieckiem 2 Struktura powierzchni 3 Zabytki 4 Demografia 5 Komunikacja i transport 6 Zobacz też

[edytuj] Historia

Nieznany jest fakt powstania osady, która dała początek późniejszemu miastu Wysokie Mazowieckie. Pewnym jest, że kiedy organizowało się państwo Piastów, nie było tu siedzib Jadźwęgów, którzy zajmowali tereny na północ od Biebrzy.

W początkach polskiej państwowości było to pogranicze Mazowsza z Rusią, a później Polski i Litwy. W rywalizacji o te tereny największą aktywność wykazali książęta mazowieccy którym w okresie od X do XIII wieku udało się stworzyć na tym terenie organizację grodową i przyporządkować te ziemie. Dzisiejsi mieszkańcy tej ziemi to właśnie potomkowie drobnej szlachty mazowieckiej, która osiedliła tu za czasów Księstwa Mazowieckiego.

Mazowieckim osadnikom zawdzięczamy powstanie pierwszych osad na tych terenach. Jedną z nich była osada Wysokie. Nazwa Wysokie jest pochodzenia topograficznego i wiąże się z rzeźbą terenu. Pierwotnie osadę wzniesiono na prawej stronie rzeki Brok na wysoczyźnie która w tej okolicy wznosi się ok. 150 m n.pm. Jest to osada dawnej ziemi drohickiej leżącej w kasztelanii święckiej, której ślady pozostały do dziś w postaci grodziska w Święcku Strumiany.

W 1464 roku Kazimierz Jagiellończyk założył osadę Wysokie, zaś w 1492 roku osadził miasto miasto Wysokie "na czynszu", zaś książę Aleksander aktem z dnia 11 września 1494 roku określił granicę nowo założonego miasta i nadał wójtostwo Janjowi Hińczy. W 1503 roku ten sam Aleksander, już jako król, wydał w Wilnie przywileje na mocy którego miasto otrzymało prawa magdeburskie. Następstwem czego był szybki rozwój miasta, które w XVI wieku stało się jednym z najważniejszych ośrodków miejskich na Podlasiu.

W wieku XVI bierze również początek zmiana nazwy miasta na Wysokie Mazowieckie, celem odróżnienia go od miasta Wysokie leżącego na Litwie.

W 1569 roku król Zygmunt August nadał miasto księciu litewskiemu Mikołajowi Radziwiłłowi i od tego czasu Wysokie przestało być miastem królewskim. Już w 1582 roku Radziwiłłowie sprzedali dobra Wysokie Hieronimowi Mazowieckiemu. Natomiast od połowy XVII wieku do 1689 roku ziemie przechodzą na własność Opackich. Od 1771 roku Wysokie było własnością Jerzego Potockiego.

Wojny w XVII wieku nie ominęły też Wysokiego Mazowieckiego. Podczas najazdu szwedzkiego, miasto zostało prawie całkowicie zniszczone. W XVIII wieku następuje powolna odbudowa miasta. Około 1800 roku liczba mieszkańców wynosiła 864 mieszkańców (o 4 więcej jak w 1580), a liczba budynków wynosiła 134 (o 9 mniej jak w 1580 roku).

W połowie XIX wieku następuje ponowne ożywienie rynku targowego i cerkwianego oraz 5 ulic: Długiej, Dworskiej, Zarzecznej, Mystkowskiej, Kościelnej. Liczba mieszkańców wzrosła do 2865, a domów 176.

Rozwój miasta przerywa powstanie styczniowe w 1863 roku. Po jego upadku za patriotyczną postawę miasto zapłaciło wysoką cenę w postaci pozbawienia go w 1864 roku praw miejskich i degradacji do rzędu osady wiejskiej. Długo trzeba było czekać na przywrócenie praw miejskich bo do 1916 roku. Odrodziło się miasto, tak jak w 1918 roku po 123 latach niewoli odrodziła się Polska.

W okresie międzywojennym przywrócono miastu historyczną nazwę Wysokie Mazowieckie. Miasto stało się stolicą powiatu mazowieckiego, który ustawą z dnia 2 sierpnia 1919 roku został włączony do województwa białostockiego. Na terenie miasta wybudowano remizę, pocztę i stadion. Rozpoczęto rozbudowę i zagęszczenie zabudowy miasta.

Prace przerwał wybuch II wojny światowej w 1939 roku. Wojna przerwała miastu ciągłość ekonomiczną, biologiczną i kulturalną. Zaczęły się liczne prześladowania. Szacowane straty, bez ludności żydowskiej, w powiecie wysokomazowieckim wyniosły 3892 osoby, w tym znaczną ilość stanowili mieszkańcy miasta. Z 2 tysięcznej liczby mieszkańców miasta pochodzenia żydowskiego pozostało tylko kilkanaście osób. O ogromie zniszczeń świadczy to że w 1946 roku miasto liczyło zaledwie 2121 mieszkańców i kilkadziesiąt zrujnowanych budynków.

Po wojnie dopiero w 1956 roku miasto zaczyna odżywać. Dzięki ofiarności mieszkańców w latach 1956-1980 zbudowano 77 obiektów gospodarczych i użyteczności publicznej. Zbudowano chociażby zakłady Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej, Maszyn Drogowych, Wiejski Dom Towarowy. Powstaje 8 nowych osiedli mieszkaniowych i 8 ulic, których aktualna liczba wynosi 55. Miasto staje się również znaczącym ośrodkiem szkolnictwa i życia kulturalnego. Funkcjonują Szkoła Podstawowa nr 1, Szkoła Podstawowa nr 2, Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Zawodowe Liceum Handlowe, Zespół Szkół Ogólnokształcących.

W 1975 roku miasto włączono do nowo powstałego województwa łomżyńskiego, gdzie dalej się rozwijało. Jako miasto powiatowe wróciło w 1999 roku w granice województwa podlaskiego i po ponad 500 latach historii funkcjonuje nadal.

[edytuj] Rozwój szkolnictwa w Wysokiem Mazowieckiem

Początków szkolnictwa na terenie obecnego Wysokiego Mazowieckiego należy szukać w XIX wieku. W 1838 roku na polecenie biskupa rozpoczęto budowę szkoły, którą ukończono dzięki dużemu zaangażowaniu Jana Dąbrowskiego. Budowę ukończono w 1842 roku. Naukę w szkole pobierało 115 dzieci. Szkołę utrzymywała ówczesna parafia i mieszkańcy miasta, którzy stwarzali szkole dodatkowe problemy. Brak funduszy uniemożliwił utrzymanie dwóch nauczycieli. Stąd zajęcia prowadził wikariusz Jan Dąbrowski. W tym samym czasie funkcjonowały szkoły parafialne przy wszystkich parafiach w dekanacie mazowieckim, wymienić tu należy szkoły w: Dąbrowie Wielkiej, Ciechanowcu, Dąbrówce Kościelnej, Kuczynie, Kuleszach. Podobnie było w pozostałych parafiach.

Do powstania styczniowego nauczanie odbywało się w języku polskim. Po jego upadku rząd rosyjski przeprowadził reformę szkolnictwa, które od tej pory służyć miało rusyfikacji dzieci i młodzieży. Szkolnictwo wyłączono spod opieki parafii i dworu i przekazano gminom i wprowadzono nazwy: szkoła wiejska, szkoła miejska i szkoła gminna. W 1898 roku w powiecie mazowieckim funkcjonowało 7 szkół gminnych, 12 wiejskich i 5 miejskich, oraz szkoła żydowska w Tykocinie. Obok szkól rządowych istniało wiele szkół tajnych: w Brykach (nauczycielem był B. Średnicki) Ciechanowcu, Kaczynie Herbasach (M. Święcki), Kostrach Litwie (J. Krasowski) i wielu innych miejscowościach.

W 1904 roku w Wysokiem Mazowieckiem wybudowano nowy budynek szkoły gminnej, gdyż stary budynek nie mieścił wszystkich chętnych do pobierania nauki. Przeznaczono na ten cel 5000 rubli. Zyskanie środków finansowych dla szkoły w tamtych czasach było trudne. Szkoły wiejskie utrzymywali sami rodzice, pozostałe korzystały z pomocy państwa. W 1898 roku szkoła w Wysokiem Mazowieckiem otrzymała również z kasy państwowej 162 ruble na pensje dla stróża, zakup drewna na opał, bibliotekę i korespondencję z władzami.

W roku szkolnym 1925/26 na 105 szkól w powiecie wysokomazowieckim własne budynki szkolne posiadały: szkoła nr 3 w Łapach, nr 1 i nr 2 w Sokołach i nr 1 w Wysokiem Mazowieckiem, oraz takie wioski jak Ciechanowiec, Dąbrowa Wielka, Hodyszewo, Jabłoń Kościelna, Piekuty Nowe, Płonka Kościelna, Waniewo, Żendziany, Kostry Noski.

Liczba szkół wzrastała do 1925 roku by potem się zmniejszyć. W roku szkolnym 1932/33 było w powiecie 75 szkół i 1371 uczniów, w 1934/35 75 szkół i 1387 uczniów, a w 1937/38 82 szkoły i 1436 uczniów.

Okres międzywojenny charakteryzował się dynamizmem i różnorodnością działań kulturowych. W latach trzydziestych powstało Towarzystwo Przyjaciół Miasta Wysokie Mazowieckie, z którego inicjatywy powstały później Szkoła Zawodowa o kierunku ekonomicznym i Czteroletnia Szkoła Handlowa w Wysokiem Mazowieckiem, która otrzymała numer 106 H. Była to pierwsza szkoła średnia w dziejach miasta.

Wielkim wydarzeniem w życiu szkoły była pierwsza matura w 1937 roku, do której przystąpiło 30 abiturientów. Pomyślnie skończyło zaledwie 10.

Znaczną rolę odegrała też Publiczna Szkoła Powszechna, której poziom organizacyjny podniesiono do pełnej siedmioklasowej szkoły powszechnej. W 1926 roku powstała w szkole drużyna harcerska im. Tadeusza Kościuszki, której opiekunem był E. Jagusik.

Rok 1939 zamknął niespełna dwudziestoletni okres budowania od podstaw szkolnictwa i kultury wysokomazowieckiej. Podczas II wojny światowej nie zapomniano o nauczaniu dzieci i młodzieży, której groził analfabetyzm. Tajne nauczanie w obwodzie Wysokie Mazowieckie było postawione na pierwszym miejscu. W stosunkowo krótkim czasie powstało około 20 ośrodków szkolnych. Punkty tajnego nauczania zorganizowano między innymi w Wysokiem Mazowieckiem, Łapach, Moczydłach, Klukowie, Jabłonce, Osipach, Brzózkach, Kalinowie, Włostach i innych wsiach w powiecie. W celu koordynacji nauczania powstała Powiatowa Komisja Oświaty i Kultury powiatu Wysokie Mazowieckie, której przewodniczącą została Róża Czarnohorska. Dla młodzieży starszej organizowano nauczanie na poziomie gimnazjalnym. W trudnej pracy pedagogicznej prowadzonej w warunkach konspiracyjnych uczestniczyła miejscowa ludność. Mieszkańcy udzielali nauczycielom wszelkiej możliwej pomocy zapewniając im mieszkania, wyżywienie i bezpieczeństwo. W latach 1941-42 w tajnym nauczaniu na tym terenie uczestniczyło 98 nauczycieli i 1600 uczniów, w roku 1942-43 było 88 nauczycieli i 1805 uczniów, a w roku 1943-44 82 nauczycieli i 1324 uczniów. Te dane stawiają powiat wysokomazowiecki na trzecim miejscu pod względem rozpowszechnienia tej formy nauczania podczas wojny, zaraz po powiecie białostockim i łomżyńskim. Tę masową, niebezpieczną działalność na terenie miasta Wysokie Mazowieckie prowadzili: Zofia Dworakowska, Ludwik Wiśniewski, Pelagia Plonskowa, Pelagia Murawska. Zajęcia przez nich prowadzone odbywały się na poziomie szkoły powszechnej, co stanowiło kontynuację szkoły powstałej przed wojną. Kolejne placówki szkolne powstają już po zakończeniu działań wojennych i wyzwoleniu Polski z pod okupacji.

Powstaje średnia szkoła ogólnokształcąca i odtworzona zostaje szkoła zawodowa. Utworzone zostaje też Gimnazjum Koedukacyjne Powiatowej Rady Narodowej, której dyrektorem zostaje Halina Łapińska. W szkole pracowało 6 nauczycieli kształcąc 72 osoby. W 1949 roku rozporządzeniem Ministra Oświaty z dnia 14 marca zmieniono nazwę szkoły na Państwową Szkołę Ogólnokształcącą stopnia licealnego.

Lata 1950-56 to trudny okres w dziejach miasta, odzwierciedleniem czego było zamknięcie w 1953 roku szkoły zawodowej. Dorobek nauczycieli i mieszkańców miasta został zmarnowany po raz drugi, a wszelka dokumentacja o szkole została zniszczona.

W 1966 roku utworzona zostaje szkoła podstawowa nr 2 z siedzibą przy ulicy Ludowej w miejscu dotychczasowego Liceum Ogólnokształcącego. Samo liceum, ze względu na swój szybki rozwój otrzymało nowy budynek przy ulicy 1000-lecia, gdzie funkcjonuje do dziś. Trzeba wspomnieć o znanych w całej Polsce absolwentach liceum: Hanna Kowalewska, jedna z najciekawszych pisarek młodego pokolenia, autorka powieści "Tego lata, w Zawrociu". Andrzej Janeczko, piosenkarz, autor tekstów piosenek i kompozytor, malarz, twórca kabaretu "Trzeci Oddech Kaczuchy". Prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjopatologii i Patologii Słuchu w Warszawie, przeprowadził jako pierwszy w Polsce operację wszczepienia implantu ucha środkowego.

W 1961 roku reaktywowano Zasadniczą Szkołę Zawodową o kierunku gastronomicznym. W 1974 roku szkoła otrzymała stary budynek i plac przy ulicy Jagiellońskiej, gdzie w latach 1975-1983 zbudowano kompleks budynków z salą gimnastyczną i boiskiem. Przekształcono również nazwę szkoły na Zespół Szkół Zawodowych, gdzie naukę pobierało 660 uczniów w 16 specjalnościach (w 1980 ta ilość wzrosła do 30, a liczba uczniów do 1000). Placówka ta stała się jedną z największych w województwie łomżyńskim kształcąc młodzież w 24 specjalnościach. W 2000 roku przedmioty zawodowe wyszły z programu szkoły, gdzie obecnie kształci się uczniów na poziomie średnim. W celach kształcenia zawodowego powstał nowy kompleks szkolny przy ulicy Ludowej.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Wysokie Mazowieckie ma obszar 15,24 km², w tym:

• użytki rolne: 53%
• użytki leśne: 15%

Miasto stanowi 1,19% powierzchni powiatu.

[edytuj] Zabytki

• kościół (dawniej cerkiew) z XVIIIw. rozbudowany w XIX w.
• kościół neobarokowy z XIX w.
• plebania z 1898

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	9234	100	4817	52,2	4417	47,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	605,9		316,1		289,8

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1397,34 zł.

[edytuj] Komunikacja i transport

Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w pobliskim Szepietowie, dokąd można dojechać autobusem PKS. Zapewnia ona połączenia z Warszawą, Białymstokiem, Wrocławiem, Krakowem, Suwałkami i innymi miastami. Komunikację autobusową zapewnia przedsiębiorstwo PKS Zambrów. Utrzymywane są linie do Warszawy, Łomży i Białegostoku oraz lokalne do Ciechanowca, Brańska, Czyżewa, Szepietowa, Zambrowa i innych.

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga w Wysokiem Mazowieckiem
• Stara Synagoga w Wysokiem Mazowieckiem