Alpi
Da Wikipedia, ła ençiclopedia libara.
Łe alpi łe xe ła cadena montuosa pí inportante de tuta l'Eoropa. El monte pí alto el xe el Monte Bianco chel fa 4.810 m e xe considerà el teto de Eoropa. Łe alpi in teritorio triveneto le xe inportantisime pa difarenti raxon, prime fra tute, parché łe influensa el clima, teritorio e economia, sensa desmentegar el aporto de aqua che łe ne dà grassie a i giazsari.
[modifica] Orojènesi e storia pí rexente
Ła formazsion de sta cordijera ła xe conplezsa e prodota de na serie de movimenti tetòneghi prodoti intel Mexoxoico (era Secondaria, de 245 a 65 mijoni de ani indrio) e al Xenoxoico (ne ła so prima parte, ła era Tersiaria), che i ga interesà da elMagreb fin i [[Urałi]. Ła existensa de fose marine grande so ste rejoni e el so saramento posterior dovúo a ła converjenzsa de łe plache continentałi africana e ropea el ga provocà enormi piegamenti, sol senso Norde-Ovest prima, e daspó in senso Sud-Este
Sti piegamenti łi xe stà causa de na serie de despiazsamenti de łe plache sedimentarie inte ła direzsion precixa. Ła storia rexente de rimodelamento morfolojico de łe alpi eł taca co ła fin de ła ùltima giaxazsion 15.000 ani indrio.
[modifica] Estenzsion
Łe alpi rento el stato taljan łe se slonga da el Friuli a ła Liguria, pasando pal Vèneto, Trentin, Lonbardia, Vałe d'Aosta e pa ùltimo el Piemonte. Ma no xe soło nostre, la major taljane, ansi, ła majoransa łe xe cata in Svìzsera, Austria, Jermania, etc.
