Giografia
Da Wikipedia, ła ençiclopedia libara.
|
Sto articolo l'è scrito en diałeto veronexe
|
Ła giografia (dal latin geographia, ke xe stà ciapà dal grèco pasà, γη/γεια (tera) e γραφειν (scrivare), ke saria ałora scritura de ła tera) ła xe ła siensa ke ła va studiar, interpretar, descrivare e far veder ła Tera coi soi aspeti fixici e ke i varda a l'omo.
Ła giografia ła studia tuti i aspeti e i fati ke i ga inportansa par i omini e par ła natura e no sołamente łe carte giografiche.
Indice |
[modifica] Storia
I primi omini ke i ga provà de crear on conceto de giografia i xe stà i Greci del periodo pasà ke i gà creà el nom. Lori no i gà però provà a far cresar la siensa giografica. Se ga dovù spetar i Romani ke i ga scuèrto nòve tegnighe par studiar ła siensa de ła tera.
Co ke xe rivà el Medioevo ła inportansa de sta siensa ła xe całà, parké ghe gèra de łe credense ke łe vegniva tirà fora da ła Cexa. Sołamente i giografi Arabvi i ga creà de łe opàre inportante.
L'omo l'à riscominsià a ocuparse de giografia co ke se ga scominsià a far łe grandi scuèrte giografiche con parxenpio el viadjo en Axia del venezsian Marco Polo ke 'l ga anca scrìo el romanso giografico ciamà El Mijòn o łe scuèrte par mar co ła Merica ke ła xe ła pù inportante. I primi atlanti i è stà creà 'ntel secolo XVI.
Ntel secolo XVIII se ga scominsià a aver intaresi par elaborar dati de carateristiche ke łe pò esare fixiche, sociałi, economiche e storiche de tuti i paixi. On secolo in avanti se pò dir ke ła xe nata ła giografia moderna, grasie ai giografi todeschi Alexander von Humboldt e Ritter.
Ła giografia ła xe inparentà co ła giołogía e botànica, ma anca co ła economia, ła sociołogia e ancor de pù co ła demografía.
[modifica] Łe parołe łe pù inportante par la giografia fixica internasional
- Oceano - Mar - Lago - Fiume - Calto o Torente - Giasaro - Nevajo - Cascada - Monte de giaso o Iceberg - Pack
- Cadena de monti - Montagna - Vulcan - Cołina - Val o Vałe - Piana basa - Piana alta
- Continente - Ixula - Penixula - Arcipelago - Baja - Gulfo - Laguna - Fiurdo
- Djungla - Foresta - Bosco - Savana - Stepa - Tundra - Dexerto - Palù
[modifica] I continenti
Africa - Łe Meriche - Antartide - Axia - Eoropa - Oceania
[modifica] Altro de giografia
- Paixi del mondo
- Paixi del mondo par superfisie
- Paixi del mondo par popułasion
- Paixi del mondo par densità
- Łe Nazsion par continente
- Data de nàsita de łe nazsion del mondo
