אדולף היטלער
פֿון װיקיפּעדיע
אַדאָלף היטלער (י"ט ניסן ה'תרמ"ט - י"ז אייר ה'תש"ה) (1889 - 1945), געבוירן אין בראַונאַו, עסטרייך, איז געווען דער פרעמיער מיניסטער (דער קאנצלער) און נאכר א דיקטאטאטישער פירער פון די נאצים אין דייטשלאנד צווישן די יארן ה'תרצ"ג ביז זיין שטארבן ה'תש"ה. ער איז געווען דער הויפט פעראנטוואנטליכער צום אויספלאצונג פון דער צווייטער וועלט קריג.
ער איז דער טרויריג בארימטער מאסן מערדער און אידן פארטיליגער וואס האט אנגעמאכט דעם האלאוקאוסט. געהרגעט 6 מיליאן יידן און צווישן 9 צו 20 מיליאן מענטשן פון אנדערע פעלקער. זיין אידיאלאגיע איז געווען אז די אריער ראסע דארף געוועלטיקן אין אייראפע.
אינהאַלט |
[בעאַרבעטן] זיין יוגנט
ער האט זיך נישט געטראפן דאס פלאץ אין שולע, ער פלעגט זיך דרייען אויף די גאסען נישט טרעפענדיג א ציהל אין לעבן אין פיהלענדיג ליידיג.
[בעאַרבעטן] דער ערשטער וועלט קריג
היטלערס מיליטערישע אױפטוען בעת דער ערשטער װעלט־מלחמה זענען געװען אַזױנע אַז ער איז אױסגעצײכנט געװאָרן מיטן ײזערן צלם, אַ מעדאַל פאַר העלדישקײט. ס׳יז כּדאי צו דערמאָנען אַז פונדעסטװעגן האָבן זײַנע אָפיצירן געהאַלטן אַז ער איז נישט קײן גוטער אָנפירער און מע קען אים נישט דערהײבן פאַר אַן אָפיציר. איז ער פאַרבליבן אַ פּשוטער זעלנער בעת דער גאָרער מלחמה.
ווי ס'נישט אזוי באקאנט איז היטלער ביי די ערשטע וועלט מלחמה שטארק פארוואונדאט געווארן, נעבן אומאן, אוקריינע ווי ער וואלט ווען געשטארבען פון זיינע וואונדען, ווען נישט א עלטערע פרוי (שפעקולאציעס: די שטן אליינ'ס מיט איהר באקאנטן נאמען לילית) האט זיך מרחם געווען אויף איהם, און איהם אריינגענימען אין שטוב, און באנדאזשירט.
ביז היינט ווייסט מען נישט ווער די פרוי איז געווען (ס'איז דא וואס טענה'ען אז אויס מורא האט די משפחה פון די אלטע פרוי נישט מפרסם געווען אז זייער באבע האט געראטעוועט היטלער ווייל מען וואלט זיי געראד געהארגעט)
[בעאַרבעטן] אנפאנג יארן פון די נאצי פארטיי
[בעאַרבעטן] היטלער'ס אריינטריט אין פאליטיק
[בעאַרבעטן] מיין קאמפף
[בעאַרבעטן] זיין אויפשטייג צו מאכט
[בעאַרבעטן] דאָס דריטע רייך
[בעאַרבעטן] דער האלאקאוסט
[בעאַרבעטן] די צווייטע וועלט מלחמה
[בעאַרבעטן] פארשפּילט די קריג און טויט
[בעאַרבעטן] זיין רעליגיע
[בעאַרבעטן] זיין געזונטהייט
[בעאַרבעטן] זיין פאמיליע
[בעאַרבעטן] אינטערעסאנטע פאקטען
היטלער פלעגט זיך אסאך אפרעדן צו זיין לייב דאקטער - ווי ער באשרייבט עס אין זיין ביך - אז א מלאך שטייט איבער מיר, אין די מלאך לאזט מיר נישט אפ, ער פייניגט, און פייניגט טאמער טוה איך נישט וואס ער וויל.
| האלאקאוסט |
| Early elements |
|---|
| Racial policy · Nazi eugenics · Nuremberg Laws Euthanasia · Concentration camps (List) |
| Jews |
| Nazi Germany, 1933 to 1939 |
| Pogroms: קריסטאל נאכט · Iaşi pogrom Jedwabne pogrom · Lviv pogrom |
| Ghettos: Warsaw, Łódź Lviv, Kraków, Theresienstadt |
| Einsatzgruppen: באבי יאר, Rumbula Paneriai, Odessa massacre |
| Final Solution: Wannsee Conference Aktion Reinhard |
| Death camps: Chełmno, Belzec, Sobibór, Majdanek, טרעבלינקע, אוישוויץ, Jasenovac |
| Resistance: ŻOB · ŻZW Ghetto uprising (Warsaw) |
| End of war: Death marches Berihah· Sh'erit ha-Pletah |
| Other victims |
| Serbs· Poles · East Slavs · Romany German dissidents · Communists Gay men · Jehovah's Witnesses |
| פאראנטווארטליכע פארטייען |
| נאצי: אדולף היטלער · Heydrich אדולף אייכמאן · היינריך הימלער · עס.עס. · געסטאפא |
| Collaborators |
| Nuremberg Trials · Other trials Denazification |
| Survivors, victims, and rescuers |
| Rescuers · ליסטע פון אלע קדושים · |
| Resources |
| The Destruction of the European Jews Phases of the Holocaust Functionalism vs intentionalism |
|
|
