Mieszko IV Plątonogi

Z Wikipedii

Mieszko IV Plątonogi 1130-1211
Władca Polski
Władca od 1210 do 1211 poprzednik Leszek Biały następca Leszek Biały
urodzony ok. 1130 w ? zmarły 16 maja 1211 w Krakowie pochowany w katedrze na Wawelu
Ojciec Władysław II Wygnaniec Matka Agnieszka Babenberg

Mieszko I Plątonogi (Raciborski) (ur. ok. 1130, zm. 16 maja 1211) – od 1163 formalny współrządca Śląska, od 1173 książę raciborski, od 1177 bytomski i oświęcimski, od 1202 opolski, od 1210 krakowski.

Mieszko był drugim pod względem starszeństwa synem księcia polskiego Władysława II Wygnańca i Agnieszki z austriackiego rodu Babenbergów.

[edytuj] Pochodzenie i przydomek

Mieszko był drugim synem Władysława II Wygnańca i jego żony Agnieszki, margrabianki austriackiej. Imię otrzymał po swoim stryju Mieszku III Starym.

W polskiej literaturze historycznej jest określany przydomkiem Plątonogi. Istnieje też mniejszościowy pogląd, że należy ten przydomek odczytywać jako Laskonogi^[1]. Z kolei w literaturze niemieckiej i czeskiej występuje w ogóle bez żadnego dodatkowego określenia^[2].

W literaturze naukowej występuje z numerem I jako pierwszy tego imienia książę opolsko-raciborski^[3].

[edytuj] Data urodzenia

Data urodzenia Mieszka Plątonogiego nie jest znana. Zamyka się w latach 1131-1146^[4]. Badacze proponują uściślenia tej daty: 1131^[5], ok. 1138^[6] oraz 1139-1141^[7].

[edytuj] Życie i działalność

Na wygnaniu razem z ojcem od 1146 r., przebywał głównie w posiadłości rodowej Hohenstaufów w saskim Altenbergu. Kształcił się również w szkole przyklasztornej na Michaelsbergu pod Bambergiem. Do kraju powrócił zapewne dopiero w 1163 r., kiedy po interwencji cesarskiej wraz z bratem Bolesławem odzyskał Śląsk, dziedzinę swego ojca Władysława Wygnańca. Jednak stryj Bolesław IV Kędzierzawy wciąż obsadzał swymi załogami najważniejsze grody śląskie, które bracia siłą usunęli w 1166 r.

[edytuj] Książę Raciborza

Księstwo Raciborskie pod rządami Mieszka I Platonogiego w latach 1173-1177 (żółty kolor)

Księstwo Raciborskie pod rządami Mieszka I w latach 1177-1202 (żółty kolor)

Księstwo Opolsko-Raciborskie pod rządami Mieszka I Plątonogiego w latach 1202-1211 (żółty kolor). Uwaga! w latach 1210-1211 Mieszko dodatkowo w Krakowie

Początkowo współrządził dzielnicą razem z bratem, jednakże współpraca nie układała się zbyt dobrze (głównie ze względu na zbyt mały, zdaniem Mieszka, udział w rządach). W 1172 r. Mieszko podjął akcję zbrojną w celu wywalczenia sobie dziedzicznego księstwa. Akcja powiodła się doskonale, zwłaszcza że do buntu przyłączył się najstarszy syn księcia wrocławskiego Jarosław, a Bolesław Wysoki musiał ratować się ucieczką do Niemiec. Ponowna interwencja cesarska skłoniła jednak buntowników do podjęcia rozmów odpowiednio ze starszym bratem i ojcem, w wyniku których zgodzono się na kompromis: Bolesław wrócił na Śląsk, ale musiał wydzielić kasztelanię raciborską i cieszyńską Mieszkowi, a opolską Jarosławowi. Jedną z pierwszych decyzji Mieszka, jako udzielnego władcy, było poszukanie sobie żony – została nią pochodząca z czeskiej dynastii Przemyślidów Ludmiła.

[edytuj] Bytom i Oświęcim

W 1177 r. książę raciborski poparł aspiracje seniorskie Mieszka Starego, uderzając na jednego z kandydatów do tronu krakowskiego – Bolesława Wysokiego. Także tym razem akcja powiodła się znakomicie, a Bolesław zamiast w roli zwycięzcy pojawił się w Krakowie w roli petenta proszącego o interwencję nowego władcę tej dzielnicy Kazimierza II Sprawiedliwego. Obalony senior dynastii znalazł się na wygnaniu w Raciborzu i wydawało się, że wojna Mieszka Plątonogiego z Kazimierzem II Sprawiedliwym jest teraz tylko kwestią czasu. Władca krakowski poszedł jednak inną drogą i aby zyskać sobie przychylność księcia raciborskiego przekazał mu ziemię oświęcimską i bytomską (grody Oświęcim, Bytom, Mikołów, Siewierz i Pszczyna), przy czym niektórzy historycy przypuszczają, że wymienione grody znalazły się w rękach Mieszka dopiero w 1179 r. Bolesław Wysoki odzyskał wtedy też władzę, ale musiał wydzielić bratu Konradowi księstwo głogowskie.

[edytuj] Bitwa nad Mozgawą

W 1195 r. Mieszko Plątonogi wsparł razem z bratankiem Jarosławem wyprawę zbrojną na Kraków podjętą przez Mieszka Starego. Książę wielkopolski pragnął wykorzystać wtedy niespodziewaną śmierć swojego młodszego brata Kazimierza Sprawiedliwego (zm. 1194) i odzyskać władzę nad Małopolską. Możni krakowscy i sandomierscy z wojewodą Mikołajem na czele mieli jednak inne plany i postanowili wesprzeć sprawę syna Kazimierza Leszka Białego. Do starcia doszło niedaleko Jędrzejowa nad rzeczką Mozgawą. Oddziały posiłkowe książąt śląskich spóźniły się na pole bitwy i przybyły w chwili, kiedy zasadnicza bitwa zakończyła się już nierozstrzygniętym rezultatem. Mieszkowi nie dane było powrócić spokojnie do domu. Niespodziewanie na opustoszałym polu bitwy pojawił się również palatyn sandomierski Gaworek i rozegrana wówczas na pobojowisku druga bitwa zakończyła się świetnym zwycięstwem Ślązaków. Wobec jednak wcześniejszego wycofania się do Wielkopolski Mieszka Starego, zwycięstwo to przyniosło wyłącznie korzyści w kategoriach prestiżowych (nie licząc wziętego okupu za pojmanych w bitwie dostojników sandomierskich).

[edytuj] Książę Opola

W 1202 r. po śmierci bratanka Jarosława, księcia opolskiego i biskupa wrocławskiego, oraz brata Bolesława korzystając z trudności związanych z przejęciem władzy przez Henryka Brodatego Mieszko siłą zajął księstwo opolskie. Zmiana ta okazała się trwała i księstwo opolskie na stałe zostało połączone z raciborskim. Jedyna zmiana nastąpiła krótko przed śmiercią Mieszka, gdy za 1000 grzywien srebra zwrócił bratankowi, księciu wrocławskiemu Henrykowi Brodatemu kasztelanię otmuchowską.

[edytuj] Książę Krakowa

Konflikt Mieszka Plątonogiego z Henrykiem Brodatym został dość szybko zażegnany i już w pierwszym dziesięcioleciu XIII w. widzimy zgodną współpracę stryja z bratankiem. Już wkrótce zaowocowało to największym triumfem w życiu Mieszka. 9 czerwca 1210 r. papież Innocenty III na wniosek niewymienionego z imienia księcia śląskiego (a mógł to być tylko Henryk Brodaty, gdyż tylko on używał takiego tytułu) postanowił pod groźbą klątwy przywrócić zasadę senioratu. W całym kraju zapanowała konsternacja, a arcybiskup gnieźnieński zwołał synod do Borzykowej, gdzie miano spróbować zaradzić powstałemu problemowi. Mieszko zamiast do Borzykowej, korzystając z poparcia możnego rodu Gryfitów, udał się na czele armii do Krakowa, gdzie wobec chaosu decyzyjnego został wpuszczony. Był to już ostatni triumf księcia. Mieszko I Platonogi zmarł 16 maja 1211 r. i został pochowany najprawdopodobniej w katedrze krakowskiej (informację o tym podał dopiero Jan Długosz.

[edytuj] Rodzina

Plątonogi rezydował głównie w Raciborzu, gdzie uruchomił m.in. mennicę bijącą brakteaty z napisem Milost. W 1202 r. wraz z żoną ufundowali opactwo norbertanek w Rybniku przeniesione później przez syna Kazimierza do Czarnowąsów pod Opolem. Był również opiekunem i fundatorem klasztorów w Trzebnicy, Ołbinie Wrocławskim, Tyńcu i Miechowie, co świadczy o szerokich horyzontach politycznych raciborskiego Piasta, gdyż miejscowości, w których znajdowały się wymienione klasztory, położone były w sąsiednich księstwach, często będących pod panowaniem skłóconych z Mieszkiem władców. Po śmierci Mieszka księstwo opolsko-raciborskie przejął jego syn Kazimierz. Do Krakowa powrócił Leszek Biały.

[edytuj] Data śmierci

Mieszko Plątonogi zmarł 16 maja 1211 roku. Pojawiła się mniejszościowa hipoteza, że datę roczną śmierci tego księcia należy przesunąc z 1211 na 1206 rok^[8].

[edytuj] Małżeństwo i potomstwo

Mieszko Plątonogi ożenił się w latach 1170-1178 z Ludmiłą. Ze względu na imię przypuszcza się, że pochodziła z Czech. Wysunięto hipotezę, że była prawdopodobnie córką Ottona III, księcia ołomunieckiego, i Durancji, córki wielkiego księcia kijowskiego Mścisława I^[9]. Pojawiły się też mniejszościowe hipotezy, że mogła być córką Sobiesława I, księcia czeskiego, albo Konrada II, księcia znojemskiego^[10].

Z tego małżeństwa pochodzili:

• Kazimierz I,
• Ludmiła, zm. 24 stycznia nieznanego roku,
• Agnieszka, zm. 9 maja nieznanego roku,
• Eufrozyna, zm. 25 maja nieznanego roku,
• Ryksa.

[edytuj] Genealogia

[edytuj] Bibliografia

• Horwat J., Książęta górnośląscy z dynastii Piastów, Ruda Śląska 2005, s. 19-22.

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• O Mieszku Plątonogim w: Montes Tarnovicensis

Poprzednik Leszek Biały

książę krakowski 1210-1211

Następca Leszek Biały