Powiat opatowski

Gmina	Ludność (2006)¹⁶	Powierzchnia
Opatów (w tym miasto)	12 635 (6 846)	113,39 km² (9,36 km²)
Ożarów (w tym miasto)	11 452 (4816)	183,29 km² (7,79 km²)
Iwaniska	7 107	105,03 km²
Tarłów	5 753	163,77 km²
Lipnik	5 751	81,7 km²
Baćkowice	5 177	96,25 km²
Wojciechowice	4 481	86,37 km²
Sadowie	4 289	81,71 km²
Razem	56 645	911,51 km²

[edytuj] Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2006):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
ogółem	56 645	100	28 787	50,8	27 858	49,2
miasto	11 662	100	6 132	52,6	5 530	47,4
wieś	44 983	100	22 655	50,4	22 328	49,6

[edytuj] Historia

[edytuj] XIX wiek

W drugiej połowie XIX w. powiat opatowski wchodził w skład guberni radomskiej. Od północy graniczył z powiatem iłżeckim, od zachodu z powiatem kieleckim, a na południu z powiatem sandomierskim. Na wschodzie Wisła oddzielała go od powiatu janowskiego. Zajmował on powierzchnię 1795,5 km², z czego:

724,2 km² - zajmowały pola uprawne
192,8 km² - łąki
205,3 km² - zabudowania i ogrody
167,5 km² - pastwiska i zarośla
359 km² - lasy
146,7 km² - drogi, wody, błota i nieużytki.

Przemysł powiatu był słabo rozwinięty, pomimo występowania tu licznych bogactw naturalnych. Przyczyną tego był brak rozwiniętej sieci komunikacyjnej. W 1884 r. produkcja przemysłowa powiatu miała wartość 1 318 372 rubli, z czego jednak prawie całość (blisko 1,2 mln rubli) przypadła na kilka dużych zakładów: zakłady żelazne w Klimkiewiczowie pod Ostrowcem i w Nietulisku, a także cukrownię w Częstocicach. Powiat połączony był z siecią kolejową poprzez odnogę kolei dąbrowsko-iwanogrodzkiej. Stacja kolejowa znajdowała się w Ostrowcu.

W 1884 r. powiat miał 101 061 mieszkańców, w tym 50 109 mężczyzn (49,58 %) i 51 952 (50,42 %) kobiet. Na terenie powiatu funkcjonowały 23 szkoły początkowe. Powiat posiadał sąd pokoju III Okręgu i dzielił się na 6 okręgów sądów gminnych. Sądy te funkcjonowały w Opatowie, Iwaniskach, Łagowie, Kunowie, Ćmielowie i Ożarowie.

Pod względem administracyjnym powiat dzielił się na dwa miasta (Ostrowiec i Opatów), 10 osiedli miejskich (Kunów, Waśniów, Gliniany, Ożarów, Lasocin, Ćmielów, Słupia, Raków, Łagów i Iwaniska) oraz 556 wsi i kolonii.

W skład powiatu wchodziły 24 gminy: Baćkowice, Bodzechów, Boksyce, Ćmielów, Częstocice, Czyżów, Gęsice, Grzegorzowice, Iwaniska, Julianów, Kunów, Lasocin, Łagów, Malkowice, Modliborzyce, Ożarów, Opatów, Piórków, Rembów, Ruda Kościelna, Sadowie, Słupia Nowa, Waśniów, Wojciechowice.

[edytuj] II Rzeczpospolita

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powiat opatowski stał się częścią województwa kieleckiego, utworzonego 2 sierpnia 1919 r.

Według spisu powszechnego z 1931 r. powiat opatowski zajmował powierzchnię 1639 km² i był zamieszkiwany przez 186 547 osób. Największym miastem był Ostrowiec, który liczył 25 908 mieszkańców. Przeważająca część mieszkańców powiatu - 110 538 osób - zajmowała się rolnictwem. Spośród nich 20 753 osoby były robotnikami rolnymi. Wśród gospodarstw przeważały mało- i średniorolne. Na terenie powiatu znajdowało się około 100 majątków obszarniczych.

Przemysł powiatu skupiał się głównie w dolinie rzeki Kamiennej - w okolicach Ostrowca. Największym zakładem przemysłowym powiatu były Zakłady Ostrowieckie. Działały tu także fabryki porcelany w Ćmielowie, papiernie w Bodzechowie i Witulinie, fabryka maszyn rolniczych w Kunowie oraz cukrownia w Częstocicach. Na terenie powiatu funkcjonowały także: kopalnia rudy żelaza, kopalnia węgla kamiennego, cegielnia, browar i fabryka octu. W powiecie było 61 młynów, 5 fabryk wód gazowanych, 3 mleczarnie, 40 wiatraków, 5 gorzelni, 2 rzeźnie, 6 tartaków, 12 olejarni, 70 spółdzielni handlowych i 502 sklepy.

W wyborach do sejmu w powiecie opatowskim spore wpływy posiadały partie opozycyjne. Do 1927 r. przewagę miały tu partie chłopskie: PSL "Wyzwolenie", a w późniejszym okresie także Stronnictwo Chłopskie. Spore wpływy, głównie w przemysłowym Ostrowcu posiadała PPS. W 1928 r. przewagę w wyborach do Sejmu na terenie powiatu uzyskał Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem.

W 1939 r. w powiecie opatowskim znajdowały się tylko dwa miasta: Opatów (ok. 9600 mieszkańców) oraz Ostrowiec (ok. 29 000 mieszkańców).

[edytuj] PRL

W latach 1945-1975 powiat był częścią województwa kieleckiego. W jego skład wchodziły gminy: Baćkowice, Bodzechów, Ćmielów, Iwaniska, Kunów, Łagów, Opatów, Ożarów, Raków, Sadowie, Waśniów i Wojciechowice.

Powiat opatowski został zlikwidowany w czasie reformy administracyjnej w 1975 r. kiedy to wprowadzono podział na 49 województw. Obszar powiatu został podzielony pomiędzy województwa: tarnobrzeskie i kieleckie. W województwie kieleckim pozostały gminy: Bodzechów, Kunów, Łagów, Raków, Waśniów. W nowo utworzonym województwie tarnobrzeskim znalazły się: Ćmielów, Iwaniska, Opatów, Ożarów, Sadowie i Wojciechowice.

[edytuj] Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880
Antoni Sułowski U podnóża Gór Świętokrzyskich, Warszawa 1987, ISBN 83-211-0865-2