Sargon Wielki
Z Wikipedii
Sargon Wielki zwany też Sargonem Akadyjskim (Szarru-kin – prawowity król) – semicki władca państwa akadyjskiego w latach ok.2334-2279 p.n.e., założyciel dynastii i twórca imperium akadyjskiego, rozciągającego się od Elamu i dolnej Mezopotamii aż po Morze Śródziemne i Anatolię (zasięg ten jest dyskutowany). Uważany za twórcę pierwszego w dziejach świata imperium. Jego imię przetrwało w tradycji przez wieki, otoczone legendą, a jego dokonania – prawdziwe i legendarne – stały się na długie lata wzorcem dla mezopotamskich władców w następnych wiekach. Sargon Wielki swoim imperium rządził z nowo założonej przez siebie stolicy, niedaleko Kisz – miasta Akad (Akkad, Agade), dotąd nieodnalezionego.
[edytuj] Legendarne pochodzenie
Niewiele wiadomo o pochodzeniu i kolejach losu Sargona przed objęciem władzy nad państwem akadyjskim. Imię Sargon – „prawowity król” – nie jest jego prawdziwym imieniem, tylko określeniem przyjętym już po rozpoczęciu rządów. Narodziny i dzieciństwo Sargona znane są tylko z legendy, która mówi, że został on zrodzony w Azupiranu (Mieście Szafranu) przez niepokalaną dziewicę – kapłankę, która ułożyła niemowlę w trzcinowym koszyku uszczelnionym asfaltem, i powierzyła nurtom rzeki. Dziecko zostało odnalezione przez człowieka odpowiedzialnego za nawadnianie ogrodów, imieniem Akki (Aqqi), który wychował je na ogrodnika. Wkrótce bogini Isztar uczyniła z Sargona króla Akadu. Legenda ta (bardzo przypominająca losy Mojżesza) pochodzi prawdopodobnie z czasów króla Asyrii Sargona II z VIII wieku p.n.e. lub późniejszych, a więc o ok. 1600 lat po czasach Sargona Wielkiego.
[edytuj] Twórca imperium
Najprawdopodobniej Sargon pochodził z dolnych warstw społecznych – jego losy możemy śledzić od momentu, gdy był dworzaninem króla Kisz Urzababy. Prawdopodobnie uczestniczył w jego obaleniu. Nie był jednak bezpośrednim następcą. Nie wiemy jak przejął władzę, prawdopodobnie pomogli mu kupcy akadyjscy. Następnie pokonał władającego Sumerem Lugalzagesiego z Uruk i opanował centralną oraz południową Mezopotamię (Sumer). Z inskrypcji wiemy, że prowadził kampanię wzdłuż Eufratu w kierunku Syrii, eliminując groźnych konkurentów – Eblę i Mari – docierając do gór Amanu (Lasów Cedrowych) i Taurusu (Gór Srebrnych). W ten sposób Sargon zapewnił sobie transport cennych surowców (drewno cedrowe i metale) do centrum swego państwa. W toku swej kampanii Sargon nie przejawiał raczej niszczycielskich zapędów – wymienione wyżej ośrodki (Ebla, Mari) podporządkował sobie na zasadzie ich zwasalizowania, a nie brutalnego podboju i likwidacji. Kolejnym kierunkiem ekspansji Sargona były tereny wschodnie od Mezopotamii, gdzie zagrożeniem dla jego państwa były Awan i Warahsze w południowo-zachodnim Iranie. Ci przeciwnicy byli znacznie trudniejsi niż syryjscy. W końcu jednak i oni zostali zmożeni, a po ich pokonaniu Sargon wkroczył do Suzy, głównego miasta Elamu, zagarniając ogromne łupy. Nic nie wiemy o ewentualnej kampanii Sargona wzdłuż Tygrysu w kierunku górnej Mezopotamii – Asyrii. Informacje o jego podbojach na tych terenach mamy z mało wiarygodnych późniejszych wzmianek, a wielu badaczy uważa, że tereny te podbili dopiero następcy Sargona – zwłaszcza Naramsin. Niewykluczone, że opanował też inne ziemie, ale informacje pozostawione przez starożytne podania (dużo zresztą późniejsze) o podbojach sięgających Anatolii, Egiptu, Omanu czy Cypru wydają się być przesadzone.
W polityce wewnętrznej swego państwa Sargon stosował metodę osłabiania lokalnej autonomii poszczególnych miast (dawniej niezależnych organizmów politycznych) m.in. poprzez przetrzymywanie przedstawicieli znaczniejszych rodów arystokratycznych tychże miast w swojej stolicy – Agade. Namiestnikami oraz na najwyższe urzędy w państwie mianował swoich zaufanych ludzi. Efektem tego była coraz większa centralizacja imperium, która pozostawiła swe ślady długo po upadku dynastii Sargona, przygotowując w ten sposób grunt pod rządy III dynastii z Ur, w niemalże wiek po upadku Akadyjczyków.
[edytuj] Spuścizna
Po śmierci Sargona Wielkiego imperium akadyjskie osłabło. Jego następcy borykali się zarówno z buntami podbitych ludów, jak i najazdami z zewnątrz (Lulubejowie, Gutejowie, Amoryci). Odzyskało moc jeszcze na krótko za panowania Naramsina, ale potem zniknęło z kart historii. Było pierwszym w dziejach państwem, którym władała jedna osoba na tak dużym obszarze. Dynastia Sargona panowała przez niecałe 200 lat (2334-2193 p.n.e.), po czym została zgładzona. Przez długi czas istnienie tego władcy poddawano w wątpliwość. Dzisiaj jego historyczna działalność została udowodniona ponad wszelką wątpliwość.
Sargon Wielki z Akadu stał się wzorem do naśladowania dla wszystkich późniejszych władców w Mezopotamii, wyznaczając im cele i ambicje, którymi kierowali się oni w zasadzie aż do schyłku istnienia cywilizacji mezopotamskiej w VI wieku p.n.e. Widoczne to jest m.in. w tytulaturze władców, nadawaniu sobie jego imienia (królowie asyryjscy), a także w różnych symbolicznych gestach (takim jak np. obmycie broni w wodach zatoki, który Sargon dokonał po zdobyciu Lagasz). Należy jednak pamiętać, że część owej symboliki i otoczki władzy oraz całej związanej z tym ideologii, pochodziła również od następców Sargona – szczególnie z czasów Naramsina – które jednak po wiekach zostały przypisane Sargonowi Wielkiemu.
Zobacz też: Królowie akadyjscy, Akadyjczycy, Sumer, Sumerowie
