Warunki naturalne w Bydgoszczy
Z Wikipedii
Warunki naturalne w Bydgoszczy są niezwykle zróżnicowane. Znajdziemy tu liczne wzgórza, doliny, parowy, równiny czy też cieki wodne, stawy i jeziora. Wynika to głównie z faktu, iż Bydgoszcz leży na styku krain geograficznych: Kotliny Toruńskiej (rozciąga się od Nieszawy do Nakła nad Notecią), Doliny Fordońskiej, Doliny Noteci, Doliny Brdy, Wysoczyzny Świeckiej, Pojezierza Krajeńskiego i Pojezierza Chełmińskiego.
Rzeki stanowią ważny element krajobrazu Bydgoszczy. Przez miasto przepływa Brda, która uchodzi do Wisły w Brdyujściu, wschodnia granica miasta (w dzielnicach Fordon i Brdyujście) przebiega na Wiśle, a za pomocą Kanału Bydgoskiego dotrzeć można do Noteci.
Bydgoszcz jest otoczona ze wszystkich stron lasami. Dominują bory sosnowe, ale na północnych wysoczynach są enklawy lasów liściastych, np. w okolicy Miedzynia, Osowej Góry, Opławca, Rynkowa, Fordonu. Na zboczu lasy są zróżnicowane gatunkowo. Z kolei w dolinie Wisły i Brdy spotkamy las łęgowy. Wielkie połacie borowin spotka się w Rynkowie i lasach Osowej Góry.
Spis treści |
[edytuj] Bydgoszcz na styku krain geomorfologicznych
Położenie graniczne sprawia, że krajobraz w obrębie aglomeracji jest zróżnicowany. Nie brak krajobrazów podobnych do podgórskich, jak również równin ciągnących się po horyzont.
Aglomeracja Bydgoszczy leży na styku krain geomorfologicznych:
[edytuj] Kotlina Toruńsko-Eberswaldzka
- Rozciąga się od Nieszawy do Nakła, na przestrzeni około 90 km, w okolicach Bydgoszczy ma maksymalną szerokość ok. 25 km (od Myślęcinka do Tarkowa). Wypełniona jest systemem teras rzecznych, wśród których najniższa jest zalewowa, a wyższe zajmują wydmy śródlądowe, paraboliczne, o wysokości 10-25 m, maksymalnie osiągające ponad 40 m wysokości względnej.
- Pole wydmowe w Kotlinie należy do jednych z największych w Polsce obok Puszczy Noteckiej i Kampinoskiej, a porośnięte jest od wieków lasem, dawniej mieszanym, obecnie głównie borem sosnowym. Brak zalesienia spowodowałby uruchomienie wydm (ruchome piaski).
[edytuj] Dolina Fordońska
- O szerokości ok. 3 km tworzącej unikalny w skali kraju przełom Wisły widoczny z otaczających wzgórz. Dolina Wisły wcina się głęboko w otaczające wysoczyzny morenowe (ok. 60-70 m). Na wielu odcinkach zbocza doliny są bardzo strome lub urwiste. Strefa zboczowa rozcięta jest gęstą siecią dolin erozyjnych w postaci parowów, niektórych zajętych przez źródliska i wysięki wodne.
- Źródło "Maria" jest eksploatowane na skalę przemysłową (wody mineralne "Ostromecko").
[edytuj] Dolina Noteci
- Jest zachodnim przedłużeniem pradoliny Wisły. Osiąga ona szerokość około 9 km i wcina się w otaczające wysoczyzny na głębokość 40-60 m. Charakterystyczną cechą doliny jest szerokie (2-6 km), zatorfione i podmokłe dno zajęte przez rozległe łąki, stawy i Kanał Bydgoski. W strefie kontaktu doliny i wzgórz morenowych występują najwyższe kontrasty wysokościowe w województwie (do 110 m). Na całej długości północnej strefy zboczowej doliny Noteci rozwinęły się intensywne procesy zboczowe.
[edytuj] Dolina Brdy
- Rozwinięta na dawnych szlakach wód roztopowych. W obrębie Bydgoszczy dolina jest głęboko wcięta w podłoże, początkowo w sandr Brdy, następnie w pradolinę Wisły. Piękno krajobrazu podkreślają meandry rzeki i kilka rozlewisk powstałych po wybudowaniu tam z elektrowniami wodnymi.
[edytuj] Wysoczyzna Świecka, Pojezierze Krajeńskie, Pojezierze Chełmińskie
- Obejmują one wysoczyzny morenowe. Największe powierzchnie zajmuje morena denna płaska i falista. Urozmaicenie wprowadzają licznie występujące wały, wzgórza i pagórki morenowe. Charakterystyczny jest pasmowy (równoleżnikowy) układ form czołowomorenowych, rejestrujących dłuższe postoje lądolodu oraz licznie występujące oczka polodowcowe.
[edytuj] Miasto leży na kilku poziomach
- 28-30 m n.p.m. - niskie terasy w dolinie Wisły
- 37-38 m n.p.m. - terasy pośrednie we wschodniej części miasta
- 52-55 m n.p.m. - poziom pradoliny w centrum miasta
- 70 m n.p.m. - wysokie terasy na południu miasta
- 75-77 m n.p.m. - terasy Sandru Brdy w okolicach Smukały i Osowej Góry
- 80 m n.p.m. - wysoczyzny pomorskie na północnych krańcach miasta
- Zobacz też: pojęcia górny i dolny taras w podział administracyjny Bydgoszczy oraz bydgoskie strefy przestrzenne
[edytuj] Krawędzie terasów
Krawędzie terasów bywają wyraźnie i strome, jak np.
- skarpa północna (deniwelacja 40-60 m) od Jachcic po Fordon
- skarpa południowa (deniwelacja 25 m) ciągnąca się od Prądów przez Szwederowo, Wyżyny do Czerska
- krawędzie doliny Brdy (20-30 m) od Smukały po Jachcice i od Opławca po Czyżkówko
- skarpa od Siernieczka po Brdyujście (deniwelacja ok. 10 m)
Dzięki temu miasto jest pełne punktów widokowych. Często spotyka się parowy i wąwozy w strefie zboczowej, co uatrakcyjnia krajobraz.
Idąc ścieżkami spacerowymi wzdłuż krawędzi wysoczyzn można podziwiać z góry kolejne dzielnice. Jary i wąwozy wykorzystane są na arterie komunikacyjne. Jeden z większych jarów nie jest jeszcze zagospodarowany, a znajduje się na Kapuściskach. Północną skarpę wysoczyzny porastają zróżnicowane lasy liściaste i znajduje się tam wiele ścieżek spacerowych.
Nad Fordonem górują najpiękniejsze punkty widokowe i oddzielne wzgórza, np. Góra Szybowników, skąd rozpościera się widok na przełom Wisły. Wśród wzgórz znajdują się głębokie jary i wąwozy ze strumieniami lub wysiękami wodnymi.
[edytuj] Wzgórza wysoczyzn bydgoskich
Niektóre wzgórza na granicy wysoczyzn dochodzą do:
- 100 m n.p.m. (Mariampol)
- 97 m n.p.m. (Góra Szybowników)
- 96 m n.p.m. (Góra Zamkowa)
- 94 m n.p.m. (Góra Myślęcińska)
W Puszczy Bydgoskiej (na południowy wschód od miasta) największe wydmy dochodzą do wysokości 115 m n.p.m.
[edytuj] Cztery rzeki o odmiennym charakterze
O Bydgoszcz zahaczają 3 zupełnie odmienne rzeki z innymi krajobrazami i roślinnością: majestatyczna Wisła, piękna Brda i nizinna Noteć + zabytkowy Kanał Bydgoski.
[edytuj] Wisła
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wisła.
- Królowa Polskich rzek. Jej wielkość potęgowana przez jest ogromne zakole. Szczególnie piękny widok ma z wysp w Brdyujściu, na rzecie tworzą się wyspy piaszczyste, w lecie naprzeciwko Wyszogrodu, grodu z XI wieku.
[edytuj] Brda
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Brda.
- Ma chrakter quasi-górski, w górnym biegu płynie wartko i jest bardzo czysta. Płynie głęboko wciętą doliną o urwistych zboczach. Brzegi są dzikie i zarośnięte drzewami kłaniającymi się w rzece. W dolnym biegu jest spokojniejsza i rozlana w szerokim korycie z licznymi meandrami w otoczeniu parków i roślinności łęgowej.
- Jest miejscem częstych spływów kajakowych.
[edytuj] Noteć i kanały noteckie
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Noteć.
- Ma charakter spokojnej nizinnej rzeki, w otoczeniu rozległych łąk. Krajobraz emanuje spokojem i idyllicznym wiejskim urokiem. W gminie Białe Błota znajdują się Bydgoskie Łąki Nadnoteckie – rozległy teren łąk poprzecinanych kanałami z oryginalnymi zasuwami. Utworzono je w I poł. XIX wieku.
[edytuj] Kanał Bydgoski
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kanał Bydgoski.
- Ma spokojny nizinny charakter. Jest to sztuczna droga wodna łącząca Wisłę i Odrę, długości 24,7 km z 6 śluzami, zbudowana w latach 1772-1775. Występują tutaj liczne budowle hydrotechniczne.
[edytuj] Zakole i przełom Wisły
Stanowi krajobraz piękny i unikatowy w skali ogólnokrajowej. Stosunkowo wąska tutaj Dolina Wisły (3 km) wcina się głęboko w wysoczyznę Pojezierza Pomorskiego. Urwiste zbocza pokryte są jarami, wąwozami i strumieniami. W żadnym miejscu w kraju Wisła tak gwałtownie nie zakręca! Rzeka sięga tu najbardziej na zachód. Ze wzgórz rozpościera się niesamowity widok.
[edytuj] Punkty widokowe
Najpiękniejsze punkty widokowe to:
- Góra Szybowników z widokiem na Ostromecko, rezerwat Las Mariański i wschodnie zbocza Doliny
- Góra Krzywoustego górujaca nad Łęgnowem z widokiem na Fordon, zakole Wisły i rezerwat Mała Kępa
- Góra Ostromecka z widokiem na zachodnie zbocza Doliny i rezerwat Wielka Kępa
- Wzgórza Mariampola, parów jarużyński z widokiem na wschodnie zbocza
- szczyt Grodziska Wyszogród z widokiem na zakole Wisły i rezerwat Mała Kępa
[edytuj] Ciekawostki związane ze wzgórzami
- Góra Szybowników, zwana także Czarną Górą, wznosi się 60 m ponad poziom Fordonu, dawniej wykorzystywana do lotów szybowcowych (1933-1958). Absolwentem Okręgowej Szkoły Szybowcowej był m.in. ówczesny dowódca wojsk lotniczych gen. bryg. Jan Frey-Bielecki. Góra leży w miejscu, gdzie pradolina zakręca na północ, stając się Doliną Dolnej Wisły. U jej podnóża zbudowano pomnik Ikara na cześć lotników szybowcowych. Na zboczu widnieje ogromny, zbudowany w latach międzywojennych znak szkoły szybowcowej.
- Nazwa Wzgórze Krzywoustego pochodzi z legendy - król ten w XII w. obserwował stąd grodzisko Wyszogród przed przeprawą przez Brdę. Bardzo sugestywny opis walk dał Gall Anonim. Wojska polskie po przeprawie przez Brdę starły się przez pomyłkę z Mazowszanami. Tak więc próba zaskoczenia Pomorzan nie powiodła się. Przez następne 8 dni czyniono przygotowania do zdobycia grodu, budowano machiny oblężnicze. Do szturmu nie doszło, bo obrońcy poddali gród w obawie przed zemstą Krzywoustego. Król pozostał na miejscu kolejne 8 dni. W tym czasie umocniono gród i pozostawiono polską załogę. Po zakończonej kampanii gród wszedł w skład Wielkopolski.
- Ze wzgórza, które wznosi się ok. 40 m ponad pradolinę Wisły, widać majestatyczny zakręt i przełom Wisły. W XIX w. na wzgórzu zatrzymał się pruski monarcha Wilhelm II z księciem Albrechtem. Od tego czasu Niemcy zwali to miejsce wzgórzem Albrechta. W 1932 r. władze miejskie Bydgoszczy ustawiły uroczyście na wzgórzu krzyż symbolizujący piastowską historię tego miejsca. Należy dodać, że badania wykazały istnienie na wzgórzu fundamentów starych budowli, co może być pozostałością średniowiecznej strażnicy.
- W Brdyujściu znajdują się dwie, ograniczone odnogami i śluzami, wyspy na Wiśle, porośnięte lasem łęgowym. Na jednej z nich znajduje się okresowo zalewany przylądek, z którego można obserwować majestatyczne zakole Wisły, która w tym miejscu najbardziej sięga na zachód w swym 1025 km biegu przez Polskę. Widać rezerwaty wiślane po wschodniej stronie rzeki, słychać odgłosy dzikich ptaków. Świetny cel wycieczki rowerowej, zwłaszcza po południu, kiedy słońce oświetla wschodni brzeg.
[edytuj] Zalesienie okolic
Bydgoszcz jest jedynym dużym miastem w Polsce otoczonym ze wszystkich stron lasami. Właściwie leży na ogromnej polanie leśnej. Raj dla grzybiarzy i osób szukających spokoju i kontaktu z przyrodą. Lasy tworzą zdrowy mikroklimat w okolicach. W powietrzu unoszą się olejki eteryczne, a latem po deszczu spacer lasem to niezapomniane przeżycie.
Lasy są zróżnicowane. Dominują bory sosnowe, ale na północnych wysoczynach są enklawy lasów liściatych, np. w okolicy Osowej Góry, Opławca, Rynkowa, Fordonu. Na zboczu lasy są zróżnicowane gatunkowo.
Z kolei w dolinie Wisły i Brdy spotkamy lasy łęgowe. Wielkie połacie borowin spotyka się w Rynkowie i lasach Osowej Góry.
[edytuj] Wiele osiedli graniczy z lasem
Właściwie z każdego bydgoskiego osiedla w 15 minut możemy znaleźć się w lesie. Ponad połowa osiedli bezpośrednio graniczy z lasem. Najkorzystniejsze warunki mają pod tym względem mieszkańcy zachodnich i północno-zachodnich osiedli: Leśnego, Bartodziejów, Wyżyn, Kapuścisk, Glinek, Błonia, Brdyujścia, Fordonu.
[edytuj] Liczne atrakcyjne krajobrazowo miejsca
[edytuj] Puszcza Bydgoska
- Puszcza Bydgoska to istny labirynt pagórków wydmowych i dolin. Graniczy z domami mieszkalnymi południowych osiedli Bydgoszczy, jest zaplecze spacerowe dla mieszkańców górnego tarasu – m.in. osiedli Wyżyny, |Kapuściska, Glinki i Wzgórze Wolności.
- Puszcza ma ciekawe walory krajobrazowe z powodu ukształtowania terenu. Na jej części występują strome pagóry wydmowe, ułożone regularnie bądź zupełnie nieregularnie o wysokości względnej do 40 m. Stąd ma charakter podobny do okolic podgórskich.
- Czasem można zaobserwować przebiegające sarny i zające. W obszarze na południe od lotniska można spotkać obiekty wojskowe: bazy paliwowe, stacje radiolokacyjne, pozostałości dawnych dróg trasowanych przez wojsko.
[edytuj] Krawędzie wysoczyzn
- Do bardzo urokliwych wycieczek w Bydgoszczy należy spacer krawędzią pradoliny z zachodu na wschód. Idąc z Prądów, przez kolejno: Miedzyń, Jary, Wilczak, Szwederowo, Wzgórze Wolności, Wyżyny, Kapuściska dochodzimy do Czerska, gdzie znajduje się punkt widokowy na przełom Wisły. Cała trasa ma długość ok. 15 km i pięknie prezentuje się nocą, kiedy można podziwiać z góry rozświetlone miasto z podświetlanymi zabytkami i budynkami użyteczności publicznej.
- Ze skarpy północnej również można obserwować miasto. Najciekawsze stanowiska są na wysokości Osowej Góry, Jachcic, wzgórza nad uroczyskiem "Zacisze" w parku myślęcińskim, Góra Myślęcińska, stare grodzisko przy ul. Armii Krajowej (grodzisko Zamczysko) i wzgórza Fordońskie.
[edytuj] Jar na Kapuściskach
- Obejmuje zadrzewione w latach 50. skarpy w okolicach ul. Sandomierskiej i Częstochowskiej. Przy ul. Sandomierskiej park obejmuje głęboki jar w skarpie pradoliny długi na ok. 2 km i głęboki ok. 30 m, jedyny niewykorzystany jeszcze na trasę komunikacyjną, atrakcyjny krajobrazowo.
[edytuj] Dolina Śmierci
- Dolina Śmierci mieści się w naturalnym leśnym wąwozie, obejmuje m.in. cmentarz pomordowanych tutaj mieszkańców Bydgoszczy w X 1939 r., monumentalny pomnik, golgotę i trasy spacerowe obejmujące okoliczne wzgórza.
[edytuj] Tor Regatowy
- Tor regatowy - duży zbiornik wodny wykorzystywany do zawodów regatowych wioślarskich i żeglarskich, otoczony wieloma przystaniami żeglarskimi, trybunami dla widzów i hangarami dla łodzi.
Wokół znajdują się również ścieżki spacerowe, a w pobliżu śluza, po której można przejść na wyspę.
[edytuj] Wały Fordońskie
- Tereny spacerowe, piękne krajobrazowo dla mieszkańców starego Fordonu i osiedla Nad Wisłą, obejmują ścieżkę spacerową na wałach nadwiślańskich otaczających dzielnicę oraz 5 km nadwiślańskich dzikich plaż i starorzeczy
[edytuj] Strefa rekreacyjna Janowo
- Strefa rekreacyjna Janowo znajduje się w sąsiedztwie zakola Brdy i dużego kompleksu leśnego. Mieści się tam m.in. ośrodek wypoczynkowy, stanica wodna, kompleks działek rekreacyjnych, sanatorium, plaże nad Brdą. Rzeka jest czysta i zachowała dziki, pierwotny charakter. Ze względu na wysokie walory wypoczynkowe na tym terenie przebiega kilka znakowanych szlaków turystycznych.
[edytuj] Park Milenijny i grodzisko Wyszogród
- Położony nad Wisłą w dzielnicy Fordon, obejmuje dawną gliniankę, brzeg Wisły i park złożony ze starodrzewu, grodzisko Wyszogród z XI w., obok most kratownicowy przez Wisłę o długości 1 km (drugi co do długości w Polsce).
[edytuj] Glinianka w Brdyujściu
- Dwa czyste jeziora z wyspami i półwyspami, powstałe po zalaniu wyrobisk po wydobyciu gliny, w sezonie wykorzystywane do kąpieli i wędkowania, zaplecze dla mieszkańców Fordonu i Brdyujścia.
[edytuj] Jezioro Jezuickie
- Jezioro Jezuickie - znajduje się ok. 12 km na południe od Bydgoszczy wśród lasów. Złożone z trzech mniejszych jezior połączonych przesmykami, które można przebyć w bród (woda do kolan). Kilka następnych połączonych jeziorek jest już przekształconych w torfowiska. Jezioro ulega dosyć szybkiemu zanikowi. W XX w. jego powierzchnia zmniejszyła się o 33 ha. Niedaleko znajduje się rezerwat przyrody "Dziki Ostrów", który jest rozległym naturalnym lasem czysto dębowym z charakterystycznym runem leśnym. Należy dodać, że w Puszczy Bydgoskiej znajduje się kilka miejsc, które są pozostałością dawnych śródleśnych jezior, dzisiaj już uległych zanikowi.
[edytuj] Stawy Noteckie
- W pradolinie Noteci na zachód od Bydgoszczy znajdują się liczne stawy. Środkiem płynie Kanał Bydgoski, a obszary łąk sięgają po horyzont. Dominantę krajobrazu stanowią wzgórza na północy i południu.
