Wikipedia:Pordjet culteure et tuzance walones

Èn årtike di Wikipedia.

Ådvins

1 Sints del Walonreye
- 1.1 ôtes sints
2 Amagnîs walons
3 Foclore et croeyances

[candjî] Sints del Walonreye

E rfondou on n' mete nén d' loyeure dins les nos des sints cwand c' est k' on cåze do sint lu-minme; mins on mete ene loyeure cwand c' est on no d' plaece.

On wåde eto pol pitit no ki vint après "sint(e)" ene fôme ancyinne, pus walone, ki pout esse diferinne del fôme do ptit no k' on eploye asteure, insi sint Djhan eploye li fôme Dj(i)han minme si å pus sovint on eploye asteure "Djan" dins l' cåzaedje di tos les djoûs. L' eployaedje di ces viyès fômes c' est pask' on l' ritrove co dins les nos d' plaece walons fwaits so ces ptits nos la.

Pa des côps, on pout balziner, i fåreut tchoezi ene foûme ou l' ôte.

Po les ptits nos avou spotchåve voyale, on-z a metou a costé l' no avou l' voyale, po informåcion (cwand c' est on no omrin, come "sint" finixh avou ene oyåve voyale, li spotchåve do ptit no s' eva)

C' est eto ces fômes la k' on prindrè po rfonde des nos d' plaece, d' aiwe (mins avou l' loyeure ci côp chal)

sinte Aldegonde
sint André
sint Åbin
sinte Ane
sinte Bedje
sint Bernåd (ou Biernåd? "Biernåd" est eployî dins l' pådje Cambron-Castiô)
sinte Cécile ou sinte Cicile ? ("Cicile" est eployî dins l' pådje Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur)
sint Djerlaxhe
sint Djhan
sint Djôr (li prononçaedje di Sint-Djôr-so-Mouze (Djwèr) mostere ki ça dvreut normålmint esse "Djoir" (çou k' est lodjike avou totes les ôtes ekivalinces fr:o{r,s} <-> oi{r,s} (moirt, foirt, coisse,...) mins come on n' ritrove nole pårt d' ôte les prononçaedjes ki corespondrént à "Djoir" ci n' est nén ritnou)
sint Djôzef
sint Djri (Dj(i)ri) (rl a: Sour-Sint-Djri)
sint Djuråd
sint Dnis ou sint Dni (i fåreut decider eyet mete tos les nos d' plaece k' i gn a avou ç' no la del minme manire)
sint Dônat
sint Elwè ou sint Eloy
sint Gubiet
sint Guilin
sint Lambiet
sint Luk
sinte Mareye
sint Mårtén
sint Mitchî
sint Monon
sint Nicolai
sinte Ôde ou sinte Oude (pol no d' plaece el province do Lussimbokr, l' UCW dene "Sinte-Oûde")
sint På
sint Pire
sint Rmåke (R(i)måke)
sint Rmey (R(i)mey)
sinte Wådrou
sint Rok
sint Såveu
sint Sevrin
sint Siervais ou sint Servå (li pådje Djer (aiwe) a-st on loyén Sint-Servå-Lin; li walon "å" pol francès "ai" est assez corant (påye, åjhey (aisé), måjhon, håye, Fråne (Fraisnes, e payis walon, e payis picård li minme no d' plaece si dit Fraine)) ou co sint Serwai (prononçaedje diné dins l' code postal walon d' l' UCW)
sint Sinforyin
sint Simeyon
sint Stache ou sint Statche ?
sint Ursmer
sint Vå
sint Vinçant ou sint Vincint
sint Tibåd
sint Houbert

[candjî] ôtes sints

(ça dvreut aler ôte pårt, djel mete chal pol moumint, djusk' a decider l' manire di scrire ces nos la; a moens k' i soeyexhe eto fiestis el Walonreye, adon les copyî chal å dzeur)

sinte Adîle ou sinte Adéle ?
sint Amand
sint Antoenne
sinte Bablene (???)
sint Bnoet (fr: St Benoît; si mot, k' a divnou on ptit no, c' esteut, dins l' tins, l' addjectif po dire beni/beneye, on trove co e walon "benoet(e)" dins "del benoete aiwe", dins "benoetî" (fr: bénitier) eyet dins on no d' plaece a Lidje, li "Vå Bnoete" (prononcî "Vaumneûte", fr: "Val Bénoît") ki mostere kel prumire voyale est spotchåve)
sinte Catrene
sint Clemint
sint Crespin
sint Djåke
sinte Djetrou (fr: Ste Gertrude)
sint Djîle
sint Djulin ou sint Djulyin ("Djulin" est eployî dins Adjeyant)
sinte Dorotêye
sinte Feu (???)
Sint Felyin (fr: St Feuillin)
sint Foyin (fr: St Pholien)
sint Grigwere
sint Gui
sint Leu
sint Lidjî (ou sint Ldjî?) (Gåme a "Sint-Ldjî" pol sourd di Ton (aiwe)) ou co 'sint Ldjir'?
sint Linåd
sint Lorint
sinte Luceye
sint Må ou sint Måd ou sint Medåd (fr: St Maud, Médard, i fåreut verifyî k' c' est bén les deus l' minme)
sint Mår (fr: St Marc)
- a noter ki, e walon, pa des côps on prononce on "r" pol prumî, pa des côps on n' è prononce nén pol deujhinme; mins si ça corespond bén a F. Médard, adon ene cawete walone -åd est lodjike, on-z åreut sint Måd (femrin Måde), dabôrd, eyet wårder l' sicrijhaedje d' on "r" po sint Mår
sint Marcou
sint Matî (fr: St Matthieu)
sint Moir (fr: St Maur, vey si c' est nén l' minme ki sint Måd; dins l' côde postå UCW i gn a-st on Saint-Maur avou Sint-Maur come prononçaedje coinrece, mins d' après l' limero del posse ça sreut co bén e payis picård)
sint Nicete (a cristianijhî l' Zivenbork
sint Toumas
sinte Wåbeu (???)
sint Valéntin

[candjî] Amagnîs walons

Boledjreye-påstedjreye.
- cougnou
- dorêye
  - tåte
  - gozåd
  - flamiche
- wåfe
  - bounante
- pwin
- pitits pwins
  - mitchot
  - crené
- rouyot
  - wastea
  - cramik
- mitchotreye
  - gozete
Fruts et produts d' frutaedjes
- sirôpe