İran
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
 |
|
| Paytext | Tehran |
| Suka tewr gırde | Tehran |
| Zıwan | Farski |
| Hokmet | Cumhuriyetê İslami |
| Erd | |
| - Pêro-pia | 1,648,105 |
| - % awe | (%) 0.5 |
| Nıfuse | |
| - Pêro-pia | 68,467,4130 |
| - Sıxletina nıfuse serê km² | 41/km² |
| Yewiya Perey | Rial (IRR) |
| Warey Saete | +3.30 |
| Kılmkerdışê pela interneti | .ir |
| Kodê têlefoni | +98 |
İran mıntıqa ra rocawanê (ğerbê) qıta Asya dero. Zımey (Şımalê) İrani de Deryaê Xezeri, Ermenıstan, Azerbaycan u Tırkmenıstan; veroc (cenub) de Xelicê Farsi; rocawan (ğerb) de Tırkiya u Iraq; rocakewtene (rocvetış, şerq) de Efğanıstan u Pakıstan estê. Paytextê İrani Tehrano. İran 30 eyaletan ra yeno pêra (mıteşekkılo) u ezaê Mıletê Yewbiyaeyan (UN) u OPECio. Sistemê idarey Cumhuriyetê İslamio, labelê sistemê iqtısadi sosyalisto.
Contents |
[bıvurne] Tarix
Tarix u medeniyetê İran zaf dewletiyo. Wextê İ.V. (İsay ra ver), Qebiley Aryani amey İran u medeniyetê Aryanan bi medeniyetê İrani. Wextê Parsan de İran bi gırd. Erdê İrani zaf işqali di: Ê Ereban, Moğolan u Tırkan. Nıka dewleta İrani biya qewetıne. Na çağ de Amerika u İrani ra rivatanê çhekanê atomi ra yewbini anê-benê.
[bıvurne] İklim u Suki
İklimê İrani vuriyeno. Zımey İrani tênıno (nemın), tım honıko, verocê (cenub) xo zaf germın u huşko. Çoli tey estê, zaf huşkê, zey Dašt-e Kavīr (Deşta Pile), Dašt-e Lūt (Deşta Luti). Her serre zelzeleyê gırdi peyda benê.
Sukê (Bacarê) Gırdi:
- 1. Tehran, Nıfuse: 7.160.094
- 2. Meşhed, Nıfuse: 2.100.000
- 3. İsfehan, Nıfuse: 2.040.000
- 4. Şiraz, Nıfuse: 1.255.955
- 5. Ehwaz, Nıfuse: 841.145
Suka Tehrani zaf raver şiya. Banê xeylê berci u binaê ke hetê mımarine de mıkemmel vıraciyaey, estê. Tehran, bacarê dewizio, paytextê borsao, merkezê iqtısad u siyasetê İranio.
[bıvurne] Nıfus
Nıfusa İrani 70 milyonia. Zaf mıxtelıf mılleti tede cıwiyenê zey Şarê Farsan, Kurdan, Ereban, Azeriyan, Ermeniyan, Beluçan, Mazenderanan, Gilanıcan, Talışan, Luran, Goranan u şarê bini. Gorey vatene, Eyaletê Qumi de ki taê dewan de menfiyê (Surgınê) Zazaanê Dêrsımê 1900an estê. İran de xeylê dini yenê diyaene. Dinê İrani İslamo, mezhebo resmi Şıiyo. Lewê ninan de Sunniy, Ehlê Heqi, yew zi taê İsewiy/Xrıstiyani, Bahai u Musewiy estê. Zıwano resmi Farskiyo, Xeylê merdumi Azerki, Kurdki, taê Mazandaranki, Gileki, Erebki, Xellecki, Beluçki, Tatki (Takiyê zıme u veroci) u zıwananê binan qısey kenê.
[bıvurne] İqtisad
İqtısadê İrani zaf qewetıno. Feqet mabênê mılletanê ğerbi İqtısadê İrani ra hewlo. İran zaf petrol u qaz roşeno.
[bıvurne] Çımey
 |
Dewleti Asya | |
|---|---|---|
|
||
