Delhi
Z Wikipedii
Delhi (ang. Delhi, hindi: दिल्ली (trb.: Dilli, trl.: Dillī), pendżabski: ਦਿੱਲੀ, urdu: دہلی), miasto i dawna stolica Indii położona w północnych Indiach nad rzeką Jamuną; zamieszkuje ją 11,2 mln mieszkańców (2006) a aglomerację miejską 17,8 mln. mieszkańców (2006). To drugie co do wielkości (po Mumbaju) miasto Indii, wielki węzeł komunikacyjny, centrum przemysłu i kultury, miasto uniwersyteckie, z licznymi teatrami, galeriami, muzeami i zabytkami z okresu Wielkich Mogołów. Szerokość geograficzna 29ºN, Długość geograficzna 77ºE. 216 metrów nad poziomem morza. Powierzchnia 491 km kwadratowych. Zagęszczenie - 23 tys. mieszkańców na km kwadratowy. Miasto przoduje w rozwoju technologii informacyjnej i telekomunikacyjnej ( drugie w Indiach po Bangalore). To miasto wielu narodowości i wielu wyznań.
Delhi jest stolicą jednostki administracyjnej o tej samej nazwie mającej status narodowego terytorium stołecznego. Na obszarze narodowego terytorium stołecznego Delhi znajduje się stolica Indii – New Delhi. Władze terytorium zabiegają o przekształcenie jego w stan.
Spis treści |
[edytuj] Podział miasta
Miasto dzieli się na 12 stref:
|
|
[edytuj] Zabytki
- Meczet Kutb Minar ( na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO)
- Grobowiec Humajuna ( na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO)
- Meczet Dżami Masjid
- Czerwony Fort
- Brama Indii - pomnik Indusom poległym w I Wojnie Światowej
- Janter Mantar- obserwatorium astronomiczne
- Purano Quila
- Parlament Indii
- Rashatrapati Bhavan- rezydencja prezydenta
- Raj Ghat - miejsce kremacji Gandhiego
- Świątynia Lotosu
- Światynia Laxminarayan- Birla Mandir
- Świątynia Akshardham
- Rajpath - Aleja Republiki Indii
- Vijay Chowk- Plac Zwycięstwa
- Hazrat Nizamuddin - stara dzielnica z grobowcem średniowiecznego świętego muzułmańskiego
[edytuj] Klimat
Przeciętna temperatura w roku wynosi 25 stopni Celsjusza, roczna ilość opadów średnio 808 mm. Najcieplejszym miesiącem jest czerwiec (śr. 33,4 stopnia Celsjusza), najchłodniejszym styczeń (śr. 14,2 stopni Celsjusza). Najwięcej opadów ( śr. 255mm) przypada na sierpień, a najmniej (śr. 7 mm) na listopad.
[edytuj] Historia
O Delhi mówi się, że jest miejscem, w którym przez tysiąclecia nabudowano na sobie i obok siebie siedem miast Delhi. Niedawne badania archeologiczne potwierdziły, że u źródeł powstania Delhi leży założenie w 1200 p.n.e. pierwszego z tych miast o nazwie Indraprastha. Było ono stolicą państwa Pandawów. Fakty te opiewa starożytny indyjski epos Mahabharata. W czasach Imperium Maurjów Delhi leżało na szlaku ważnych dróg ze wschodu na zachód. Początki obecnego Delhi wiążą się z założeniem przez klan Radźputów Tomara w 736 roku n.e. miasta Lal Kot. Radźpucki klan Ćauhan rządzący miastem Ajmer zdobył ówczesne Delhi i zmienił nazwę miasta na Qila Rai Pithora.
W 1192 roku ostatni władca indyjski, książę Radźputów Prihiwiradża Ćauhan (1162-92) zginął po zajęciu Delhi przez Mohammad Ghoriego. Dla miasta zaczął się czas panowania muzułmanów. Po śmierci Mohammada Ghoriego władzę objął jego generał i niewolnik zapoczątkowując tzw. dynastię niewolniczą. Z tego czasu pochodzi zbudowana w 1199 roku najwyższa na świecie wieża minaretu Kutb Minar. Panowanie muzułmańskie trwało aż czasu zdominowania Indii przez Brytyjczyków. Powołany w 1206 roku Sułtanat Delhijski przetrwał aż do najazdu Mongołów w 1526 roku. Delhi była wówczas stolicą sułtanatu rządzącego prawie całymi Indiami, największym centrum sufizmu (mistyczna tradycja islamu). W tym czasie nastąpiła budowa fortów, które są częścią siedmiu miast Delhi.
Kwitnący okres przypadł na czas panowania Muhammada Tughlaka z dynastii Tuhlaków (1320-55), do momentu, gdy Timur z hordami mongolskimi spustoszył miasto zabijając 100 tysięcy jego mieszkańców i osadzając na tronie muzułmańską dynastię Sajjidów (1414-51). Oni i kolejna dynastia Lodiów rządzili już tylko terenem wokół Delhi.
Islam królował w Delhi także, gdy w 1556 roku po wygranej bitwie armii Babura miastem, a z czasem i Indiami zaczęli rządzić Mogołowie. Z tego czasu pochodzą takie zabytki Delhi jak Czerwony Fort i największy meczet w Indiach, Dżami Masdźid. Najsławniejsi z Wielkich Mogołów to Akbar (1542-1605), budowniczy nowej stolicy Fatehpur Sikri i Jahan zwany też Dżahangirem (1592-1666), który kazał dla swojej żony zbudować grobowiec Tadź Mahal. On też jest twórcą "siódmego miasta Delhi" nazwanego na jego cześć Shahjahanabad. Powszechnie znane jest ono jednak pod nazwą Starego Delhi.
W lutym 1739 roku Delhi zostało splądrowane przez wojska króla Persji Nadir Shaha (1688-1747). Najeźdźcy wywieźli ze sobą sławny Pawi Tron Mogołów, z którego władcy Persji, a potem Iranu rządzili do końca. Ostatni siedział na nim Mohammad Reza Pahlavi (1919-80). W połowie XVIII wieku w mieście za zgodą Mogołów rozpoczęła działalność handlową Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska. W wojnach Mogołów z południem Indii Brytyjczycy stawali po stronie Mogołów. W tym czasie Delhi uniknęło najazdów. Tylko raz w 1752 było splądrowane podczas najazdu afgańskiego króla Ahmeda Shah Durrani (1724-73).
30 grudnia 1803 Delhi zostało zdobyte przez wojska brytyjskie. Zarządca brytyjski pozwolił Mogołom zachować tytuły i własność prywatną. W 1857 podczas Powstania Sipajów powstańcy wraz z armią bengalską zaatakowali Anglików i dokonali wśród nich rzezi. Cztery miesiące potem Brytyjczycy odbili miasto, ale zdecydowali się przenieść stolicę do Kalkuty, obecnie nazywanej Kolkata. Delhi stało się wówczas czasowo częścią prowincji Pendżab. Dopiero w 1911 roku król Anglii Jerzy V ponownie przeniósł stolicę do Delhi, aby powstrzymać zabiegi muzułmanów o autonomię.W tym też roku burząc częściowo Stare Delhi Brytyjczycy rozpoczęli na brzegu Jamuny budować Nowe Delhi. Zaprojektowali je brytyjscy architekci - Edwin Lutyens (1869-1944) i Herbert Baker (1862-1946). W 1931 roku uznano je za stolicę Indii brytyjskich, a w 1947 niepodległych Indii.
Podczas podziału Indii Brytyjskich na Pakistan i Indie w 1947 roku ze strachu przed pogromem ze strony muzułmanów tysiące wyznawców hinduizmu i sikhizmu wywędrowało z Zachodniego Pendżabu i Sindhu do Delhi. Nadal liczba ludzi zjeżdżających z całego kraju do Delhi jest wyższa niż wskaźnik urodzin w mieście. Zamach na premier Indii Indirę Gandhi dokonany przez jej ochroniarzy ludzi sikhijskiego pochodzenia przyczynił się w 1984 roku do rzezi wśród wyznawców tej religii. Zginęło 2700 osób[1]. Współcześnie miasto boryka się z problemami typowymi dla wielkich aglomeracji trzeciego świata, takimi jak przeludnienie, niskie standardy sanitarne i duże kontrasty w poziomie życia mieszkańców.
[edytuj] Wzrost ludności
Przegląd wzrostu ludności Delhi na przestrzeni czasu. Do roku 1865 mamy do czynienia z oszacowaniami, potem z pomiarem ludności, aż po eksplozję demograficzną.
|
|
[edytuj] Miasta partnerskie
Andhra Pradesh • Arunachal Pradesh • Assam • Bengal Zachodni • Bihar • Chhattisgarh • Dżammu i Kaszmir • Goa • Gujarat • Haryana • Himachal Pradesh • Jharkhand • Karnataka • Kerala • Madhya Pradesh • Maharashtra • Manipur • Meghalaya • Mizoram • Nagaland • Orisa • Pendżab • Radżastan • Sikkim • Tamil Nadu • Tripura • Uttaranchal • Uttar Pradesh
Terytoria
Andamany i Nikobary • Czandigarh • Dadra i Nagarhaweli • Daman i Diu • Delhi • Lakszadiwy • Pondicherry
