Chrom

izotop	wyst.	o.p.r	s.r.	e.r. MeV	p.r.
⁵⁰Cr	4,35%	> 1,8×10¹⁷	w.e.		⁵⁰V
⁵¹Cr	{syn.}	27,7025 dni	w.e.	0,753	⁵¹V
⁵²Cr	83,789%	stabilny izotop z 28 neutronami
⁵³Cr	9,501%	stabilny izotop z 29 neutronami
⁵⁴Cr	2,365%	stabilny izotop z 30 neutronami

Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej,
użyte są jednostki SI i warunki normalne.

*Wyjaśnienie skrótów:
l.a.=liczba atomowa
wyst.=występowanie w przyrodzie,
o.p.r.=okres połowicznego rozpadu,
s.r.=sposób rozpadu,
e.r.=energia rozpadu,
p.r.=produkt rozpadu,
w.e.=wychwyt elektronu

Chrom (Cr, łac. chromium) - pierwiastek chemiczny, metal przejściowy z bloku d układu okresowego.

Posiada 13 izotopów z przedziału mas izotopowych 45-57. Izotopy 50, 52, 53 i 54 są trwałe.

Został odkryty w roku 1797 przez N.L. Vauqellina.

Spis treści

1 Występowanie
2 Właściwości
3 Związki
4 Znaczenie biologiczne
5 Światowe wydobycie rud chromu w przeliczeniu na czysty składnik

[edytuj] Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach ok. 102 ppm, głównie w postaci minerałów chromitu i krokoitu.

Z punktu widzenia odżywiania najlepszym źródłem chromu są drożdże piekarskie, a także kolby kukurydzy, gotowana wołowina, jabłka, kasze, chleb gruboziarnisty oraz płatki zbożowe.

[edytuj] Właściwości

Chrom metaliczny jest błękitnobiałym metalem, bardzo odpornym na korozję na skutek pasywacji tlenkiem chromu(III) w reakcji z tlenem z powietrza. Jest stosowany jako zewnętrzna warstwa pokrywająca elementy stalowe, poprawiająca ich wygląd oraz chroniąca przed korozją. Chrom jest też składnikiem stali nierdzewnych. W reakcji ze stężonym kwasem azotowym(V) chrom ulega pasywacji.

[edytuj] Związki

Najważniejszym związkiem jest FeCr₂O₄ czyli chromit, posiadający silne własności diamagnetyczne, który jest stosowany jako aktywna warstwa w taśmach magnetycznych.

Roztwory soli Cr(III) i Cr(VI) posiadają bardzo intensywne barwy (zieloną i pomarańczową) co jest wykorzystywane w fotochemii i technikach kolorymetrycznych.

Mieszanina Na₂Cr₂O₇ z kwasem siarkowym jest nazywana chromianką i służy do mycia szkła laboratoryjnego.

Tlenek chromu(III) (zieleń chromowa) jest używany jako pigment.

Sole chromu(VI) są toksyczne i mają właściwości rakotwórcze.

[edytuj] Znaczenie biologiczne

Chrom jest obecny w centrach aktywnych wielu enzymów i jest niezbędnym do życia mikroelementem. Ułatwia przenikanie glukozy z krwi do komórek. Zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, hormon regulujący prawidłowe stężenie glukozy we krwi. Współdziała z tym hormonem w syntezie białek. Zmniejsza ryzyko zawału serca i rozwoju miażdżycy, ponieważ obniża stężenie całkowitego cholesterolu i jego frakcji LDL (tzw. zły cholesterol), a zwiększa ilość HDL (tzw. dobry cholesterol).

Jego dzienne spożycie powinno wynosić minimum 1 mg.

Niedobór tego pierwiastka (na +3 stopniu utlenienia) może mieć wpływ na rozwój cukrzycy u dorosłych oraz chorób układu krążenia.

Nawet niewielkie ilości chromu na +6 stopniu utlenienia mają działanie szkodliwe dla zdrowia człowieka. W codziennym życiu kontakt z materiałami zawierającymi chrom, takimi jak skóry garbowane chromowo, środki wybielające, farby i lakiery zawierające chrom, może prowadzic do wystąpienia reakcji uczuleniowych. Większe stężenia chromu sześciowartościowego ma działanie toksyczne, mutagenne i kancerogenne. Chrom sześciowartościowy posiada zdolność penetracji błon komórkowych i przedostawania się do wnetrza komórki gdzie ulega redukcji do chromu trójwartościowego , który sam nie jest w stanie dostać się do wnętrza komórek, uwalniając przy tym elektrony, które uszkadzają błonę. Sam chrom trójwartościowy znajdujący się we wnętrzu komórki tworzy związki kompleksowe między innymi z DNA uszkadzając go tym samym, co może prowadzić w rezultacie do powstania nowotworu.

[edytuj] Światowe wydobycie rud chromu w przeliczeniu na czysty składnik

W światowym wydobyciu chromu, wynoszącym w 2002 r. 5 mln ton, przodowały: RPA (2,4 mln ton), Indie (1 mln ton), Kazachstan (0,9 mln ton) i Zimbabwe (0,3 mln ton).

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Chrom

Pierwiastki chemiczne

(Ac) aktyn · (Am) ameryk · (Sb) antymon · (Ar) argon · (As) arsen · (At) astat · (N) azot · (Ba) bar · (Bk) berkel · (Be) beryl · (Bi) bizmut · (Bh) bohr · (B) bor · (Br) brom · (Ce) cer · (Cs) cez · (Cl) chlor · (Cr) chrom · (Sn) cyna · (Zn) cynk · (Zr) cyrkon · (Ds) darmsztadt · (Db) dubn · (Dy) dysproz · (Es) einstein · (Er) erb · (Eu) europ · (Fm) ferm · (F) fluor · (P) fosfor · (Fr) frans · (Gd) gadolin · (Ga) gal · (Ge) german · (Al) glin · (Hf) hafn · (Hs) has · (He) hel · (Ho) holm · (In) ind · (Ir) iryd · (Yb) iterb · (Y) itr · (I) jod · (Cd) kadm · (Cf) kaliforn · (Cm) kiur · (Co) kobalt · (Kr) krypton · (Si) krzem · (Xe) ksenon · (La) lantan · (Li) lit · (Lr) lorens · (Lu) lutet · (Mg) magnez · (Mn) mangan · (Mt) meitner · (Md) mendelew · (Cu) miedź · (Mo) molibden · (Nd) neodym · (Ne) neon · (Np) neptun · (Ni) nikiel · (Nb) niob · (No) nobel · (Pb) ołów · (Os) osm · (Pd) pallad · (Pt) platyna · (Pu) pluton · (Po) polon · (K) potas · (Pr) prazeodym · (Pm) promet · (Pa) protaktyn · (Ra) rad · (Rn) radon · (Re) ren · (Rh) rod · (Rg) roentgen · (Hg) rtęć · (Rb) rubid · (Ru) ruten · (Rf) rutherford · (Sm) samar · (Sg) seaborg · (Se) selen · (S) siarka · (Sc) skand · (Na) sód · (Ag) srebro · (Sr) stront · (Tl) tal · (Ta) tantal · (Tc) technet · (Te) tellur · (Tb) terb · (O) tlen · (Th) tor · (Tm) tul · (Ti) tytan · (Uub) ununbium · (Uuh) ununhexium · (Uuo) ununoctium · (Uup) ununpentium · (Uuq) ununquadium · (Uus) ununseptium · (Uut) ununtrium · (U) uran · (V) wanad · (Ca) wapń · (C) węgiel · (H) wodór · (W) wolfram · (Au) złoto · (Fe) żelazo