Preszów

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).


Preszów
Państwo	Słowacja
Kraj	Preszowski
Okres	Preszów
Region	Szarysz
Starosta	inż. Milan Benč
powierzchnia	70,403 km²
Wysokość	250 m n.p.m.
Populacja (2006) - liczba ludności - gęstość	91 305 1 296 os./km²
Numer kierunkowy	0 51
Tablice rejestracyjne	PO , PV
Urzęd Miasta Mestský úrad	Mestský úrad Prešov Hlavná 73 080 66 Prešov
Telefon	77 23 041
Fax	77 33 665
Strona internetowa miasta
Adres e-mail do Urzędu Miasta

Preszów (słow. Prešov, ukr. Пряшів -, węg. Eperjes, niem. Preschau, łac. Fragopolis lub Eperiessinum, cyg. Perieszys) - miasto we wschodniej Słowacji, ośrodek administracyjny kraju preszowskiego i powiatu Preszów. Drugie co do wielkości miasto wschodniej Słowacji i trzecie - całego kraju. Leży w historycznym regionie Szarysz, tylko 38 km na północ od Koszyc.

Preszów leży na wysokości 255 m n.p.m. u ujścia rzeczki Sekčov do rzeki Torysa, na północnym krańcu Kotliny Koszyckiej, między Górami Tokajsko-Slańskimi (Slanské vrchy) na wschodzie, Rudawami Spiskimi (pasmo Čierna hora) na zachodzie i Górami Czerchowskimi (Čergov) na północy. Liczba mieszkańców miasta wynosi 91 205 osób [1 I 2005], powierzchnia - 71,09 km². Dzieli się na cztery dzielnice: Prešov, Šalgovík, Solivar i Nižná Šebastová.

Preszów leży na skrzyżowaniu dróg krajowych nr 18 (R4, z Michaloviec do granicy z Czechami) i 68 (D1, od granicy z Polską przez Starą Lubowlę i Koszyce do granicy z Węgrami. W mieście kończy się międzynarodowa trasa E371, przebiega przez nie trasa E50. Wybiega stąd lokalna droga 546 do Gelnicy i Spiskiej Nowej Wsi. Z Preszowa rozchodzą się cztery linie kolejowe: na północny zachód do Starej Lubowli i Nowego Sącza, na północ do Bardiowa, na wschód do Vranova nad Topľou i na południe do Koszyc.

Osadnictwo w okolicy Preszowa datuje się od paleolitu - najstarsze znaleziska pochodzą sprzed 28 tysięcy lat. Znaleziska z czasów rzymskich wskazują na intensywne kontakty handlowe z Rzymem. Słowianie napłynęli w okolice miasta z północy około IV lub V wieku, jednak ich intensywniejsze osadnictwo nastąpiło dopiero za czasów Wielkich Moraw. Pod koniec XI wieku tereny te zostały opanowane przez Królestwo Węgier, co zaowocowało osiedlaniem się tu Węgrów. W połowie XIII wieku zaczęli się tu osiedlać karpaccy Niemcy ze Spisza.

Pierwsza pisemna wzmianka o Preszowie pochodzi z 1247. W 1299 król Andrzej III lokował Preszów na prawie spiskim, a w 1374 król Ludwik II nadał mu uprzywilejowany status wolnego miasta królewskiego. Wówczas Preszów był już największym ośrodkiem w dolinie Torysy. W XIV i XV wieku miasto bogaciło się na sprzedaży do Polski węgierskiego wina z doliny Cisy i na rzemiośle. Po pożarze w 1418 miasto odbudowano już jako murowane. W 1429 powstała tu pierwsza szkoła. Od XV wieku miasto było członkiem związku pięciu wolnych miast królewskich wschodniej Słowacji - Pentapolitany. W 1572 w dzisiejszej dzielnicy Solivar (wówczas odrębnej osadzie) rozpoczęto wydobycie soli kamiennej. W 1647 miasto stało się siedzibą władz komitatu Sáros. W 1667 preszowscy luteranie założyli znane ewangelickie kolegium preszowskie. W 1687 miasto poparło antyhabsburskie powstanie Emeryka Thököly'ego, za co władze habsburskie straciły 24 patrycjuszy (prešovský krvavý súd - krwawy sąd preszowski, "preszowskie jatki").

Brzeg rzeki.

Na początku XVIII wieku miasto przeżywało kryzys. Po epidemiach i pożarach liczba mieszkańców spadła do 2 tysięcy. Ponowny rozwój zaczął się w połowie tego stulecia, gdy odrodziło się rzemiosło i handel, a także zaczęły powstawać manufaktury. W 1752 kopalnia soli w Solivarze została zatopiona, ale sól nadal wydobywano przez odparowywanie solanki. W czasie konfederacji barskiej Preszów stał się siedzibą Generalności - naczelnej władzy konfederackiej. Tu też 13 października 1770 uchwalono Akt detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1873 przez miasto przeprowadzono linię kolejową Koszyce-Bohumin. Pod koniec XIX wieku powstały w mieście sieć elektryczna, telefoniczna, kanalizacyjna i działał telegraf. Ostatni wielki pożar przetoczył się przez miasto w 1887. W 1918 Preszów znalazł się w granicach nowo powstałej Czechosłowacji. Podczas ofensywy Węgierskiej Armii Czerwonej w czerwcu 1919 w Preszowie proklamowano Słowacką Republikę Rad. Preszów przybrał na znaczeniu po anektowaniu przez Węgry Koszyc w 1938, ponieważ ewakuowano tu wiele instytucji działających wcześniej w tym mieście. W 1944 miasto uległo dużym zniszczeniom wskutek bombardowań. Po II wojnie światowej miasto stało się ośrodkiem przemysłu, co pociągnęło za sobą szybki wzrost liczby mieszkańców - z 28 tys. w 1950 do 52 tysięcy w 1970 i 91 tysięcy w 1990.

Fontanna Neptuna.

Dzisiejszy Preszów to nadal ośrodek przemysłowy, a poza tym węzeł komunikacyjny, ośrodek administracyjny i centrum kultury. Nadal działają zakłady wydobycia i przetwórstwa soli kamiennej, oprócz tego istnieją zakłady przemysłu maszynowego i elektromaszynowego oraz odzieżowego. W mieście istnieje Uniwersytet Preszowski z ośmioma wydziałami oraz zamiejscowy wydział koszyckiej politechniki, łącznie kształcące ponad 10 tysięcy studentów. Preszów jest siedzibą trzech biskupów: greckokatolickiego, prawosławnego i luterańskiego. W mieście działają trzy teatry (rusiński Aleksandra Duchnowycza, słowacki Jonáša Záborského i lalkowo-dziecięcy zwany Babadłem), dwa muzea (lokalne i winiarskie), biblioteka, obserwatorium astronomiczne i planetarium. Wśród odbywających się w Preszowie imprez kulturalnych oraz ukierunkowanych na przyciągnięcie turystów, największe znaczenie dla miasta mają m.in. festiwal koronczarstwa Festival paličkovanej čipky odbywający się na przełomie września i października, czerwcowy dziecięcy festiwal folklorystyczny, doroczna pielgrzymka maryjna do Wielkiego Szarysza rozpoczynająca się 15 sierpnia, czy październikowy festiwal jazzowy. Lato stoi pod znakiem promocji miasta w ramach Kulturalnego Lata.

Śródmieście pełne jest zabytków z różnych epok. Budowle gotyckie to na przykład kościół św. Mikołaja z 1347 roku, będący najstarszym obiektem w Preszowie. Pałac Rakoczego, księcia Siedmiogrodu, pochodzi z Renesansu, jaki i preszowski kościół ewangelicki. O wielokulturowości dawnych mieszkańców miasta świadczą świątynie również innych wyznań chrześcijańskich oraz wielka synagoga mieszczącą obecnie kolekcję pamiątek po Żydach. Okres industrializacji i komunizmu wybił swe piętno na architekturze Preszowa, lecz nie zniszczył uroczej starówki porównywalnej z koszycką.

Dzisiejszy Preszów jest niemal jednolicie słowacki, mieszkają tu jedynie niewielkie grupy Rusinów i Czechów. Większy jest tylko odsetek Cyganów.