Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - organ w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej),działający w latach 1956-1990, zajmujący się m.in. organizowaniem i prowadzeniem walki ze szpiegowską działalnością wywiadów państw kapitalistycznych wymierzaną przeciwko Polsce Ludowej, wprowadzaniem własnej agentury do obcych ośrodków wywiadowczych oraz ochroną tajemnicy państwowej.

Spis treści

1 Powstanie cywilnych służb kontrwywiadu w powojennej Polsce
- 1.1 Rozrost aparatu bezpieczeństwa i pierwsze zmiany
2 Departament II MSW
3 Źródła

[edytuj] Powstanie cywilnych służb kontrwywiadu w powojennej Polsce

Cywilna służba kontrwywiadowcza została utworzona 1 sierpnia 1944 roku w ramach Departamentu Kontrwywiadu Resortu Bezpieczeństwa Publicznego. W jego ośmiu wydziałach realizowano różne zadania operacyjne. Właściwie funkcje kontrwywiadowcze pełnił jedynie Wydział I
Jego szczegółowe zadania zostały określone następująco:

Pismo Kierownika Wydziału Personalnego MBP mjr. Mikołaja Orchewy do kierownika WUBP w Lublinie, mjr. Faustyna Grzybowskiego nr 0325/45 z 1945 roku

(...) Organizuje się prace w kierunku wykrycia niemieckiej agentury, volksdeutschów i innych niemieckich sługusów. Werbuje wychowuje i utrzymuje łączność z agenturą w celu rozpracowania wrogiego elementu. Kieruje pracami miejskich i powiatowych urzędów, po linii walki z niemieckim szpiegostwem i volksdeutschami.

Schemat Resortu Bezpieczeństwa Publicznego

Kierownik - Stanisław Radkiewicz

Sekretariat - Julian Konar

Komendantura - Stefan Sobczak

Departament Kontrwywiadu - dyrektor płk Roman Romkowski
Wydział Personalny - dyrektor mjr Mikołaj Orchewa
Wydział Ochrony Rządu - dyrektor Leon Andrzejewski
Wydział Cenzury - dyrektor Michał Rossner
Wydział Więzień i Obozów - dyrektor Teodor Tuda
Samodzielny Wydział Wywiadu - dyrektor Stefan Antosiewicz
Wydział Finansowy - dyrektor Edward Kalecki
Wydział Kartotek
Wydział Łączności i Techniki Operacyjnej
Wydział Zaopatrzenia
Wydział Kadr

[edytuj] Rozrost aparatu bezpieczeństwa i pierwsze zmiany

1 stycznia (lub 31 grudnia) 1944 roku PKWN został przekształcony w rząd tymczasowy, a dotychczasowe resorty otrzymały status ministerstw. Resort Bezpieczeństwa Publicznego zmieniono na Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego - (MBP). W połowie 1945 roku nastąpił nagły rozrost wewnętrzny w MBP, m.in. - Rozkazem ówczesnego Ministra Bezpieczeństwa Publicznego gen. Władysława Radkiewicza (nr 51 z 6 września 1944) roku, Departament Kontrwywiadu zlikwidowano, a Wydział I przekształcono w Departament I MBP. Zakres pracy operacyjnej poszerzono o zwalczanie wywiadów innych państw kapitalistycznych. Po okresie dynamicznej rozbudowy strukturalnej, w lipcu 1950 roku, w skład Departamentu I (kontrwywiadu) wchodziło 9 wydziałów -

Wydział I

Odpowiadał za zwalczanie szpiegostwa prohitlerowskiego

Wydział II

Zwalczał szpiegostwo brytyjskie

Wydział III

Zwalczał szpiegostwo francuskie i włoskie

Wydział IV

Zwalczał szpiegostwo izraelskie i arabskie

Wydział V

Zwalczał szpiegostwo amerykańskie

Wydział VI

Przesłuchiwał imigrantów powracających z krajów zachodnich

Wydział VII -

Zapewniał ochronę kontrwywiadowczą MSZ

Wydział O -

Pełnił funkcję służby obserwacyjnej, instalował podsłuchy i przeprowadzał operacje techniczne

Wydział Ogólny -

Obejmował kancelarię obsługującą sprawy tłumaczeń, kadrowe oraz obsługę finansową i administracyjno-gospodarczą

Departament I istniał do grudnia 1954 roku. Po utworzeniu Komitetu Do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego sprawy kontrwywiadu przejął Departament II. Jego strukturę w poważnym stopniu zreorganizowano.

[edytuj] Departament II MSW

W listopadzie 1956 roku Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego został rozwiązany rozkazem ministra spraw wewnętrznych Władysława Wichy, numer 31/56, który głosił -

Na podstawie ustawy z dnia 13 listopada b.r. ulega rozwiązaniu w dniu dzisiejszym Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego. Kompetencje organów bezpieczeństwa ograniczone do zadań walki ze szpiegostwem, dywersją, terrorem i inną wrogą działalnością skierowaną przeciwko Polsce Ludowej, przechodzą do zakresu działania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

W 1956 roku podstawowym zadaniem Departamentu II MSW było -

Organizowanie i przeprowadzanie walk z szpiegowską działalnością wywiadów państw kapitalistycznych, wymierzoną przeciwko Polsce Ludowej.

Ponadto w związku z likwidacją Departament V Kds.BP (walka z wrogą działalnością w transporcie) oraz wzrostem wymiany towarowej z zagranicą, kontrwywiad otrzymał też rozkaz -

Ochrony polskiego transportu międzynarodowego (...) oraz handlu zagranicznego przed wrogą działalnością i szkodnictwem gospodarczym

[edytuj] Organizacja

W marcu 1957 roku dyrektorowi Departamentu II MSW płk Ryszardowi Matejewskiemu, podlegały następujące jednostki organizacyjne:

Wydział I

Zwalczał działalność wywiadu Stanów Zjednoczonych w Polsce i rozpracowywał jego ośrodki zagraniczne.

Wydział II

Odpowiadał za zwalczanie wywiadu Wielkiej Brytanii w kraju i zagranicą.

Wydział III

Zwalczał wywiad Republiki Federalnej Niemiec.

Wydział IV

Odpowiadał za zwalczanie wywiadu Francji, Włoch, Belgii, Holandii, Szwecji, Danii, Norwegii i Szwajcarii.

Wydział V

Zwalczał organizacje nacjonalistów ukraińskich, rosyjskich, białoruskich oraz litewskich

Wydział VI

Odpowiadał za pracę kontrwywiadowczą wśród obywateli polskich wyjeżdżających na Zachód w celach prywatnych oraz obywateli państw zachodnich przyjeżdżających w analogicznych celach do Polski lub stale tu zamieszkujących, a także osób zbiegłych za granicę i odmawiających powrotu do kraju, współudział z WOP w zakresie nielegalnych przekroczeń granicy i koordynował wymianę informacji Departamentu II z organami bezpieczeństwa pozostałych krajów socjalistycznych.

Wydział VII

Nadzorował pracę kontrwywiadowczą wśród obywateli polskich wyjeżdżających na Zachód (oraz do krajów demokracji ludowej) w celach służbowych i turystycznych oraz obywateli państw Zachodnich przyjeżdżających w analogicznych celach do Polski, prowadził pracę operacyjną wśród uczestników wycieczek wyjeżdżających z Polski do krajów socjalistycznych.

Wydział VIII

Odpowiadał za kontrolę kontrwywiadowczą pracowników obcych ambasad i urzędów konsularnych oraz zdobywanie z tych terenów informacji wywiadowczych.

Wydział IX

Prowadził pracę kontrwywiadowczą wśród pracowników polskiego transportu zagranicznego (drogowego, kolejowego, lotniczego, rzecznego i morskiego) oraz załóg transportowych krajów kapitalistycznych przybywających do Polski.

Wydział X

Zajmował się analizą zdobytych informacji na temat działalności wywiadów państw zachodnich, kierunkach ich zainteresowań i metodach pracy, a także wypracowywał wnioski organizacyjne i operacyjne służące skuteczniejszemu funkcjonowaniu aparatu kontrwywiadowczego, gromadził dane o informacjach uzyskanych przez wywiady państw zachodnich i odpowiadał za przygotowanie materiału informacyjnego dla celów operacyjnych (np. w grach wywiadowczych, dezinformacji itp.), prowadził kartotekę osób związanych z zagranicznymi ośrodkami wywiadowczymi, kartotekę uciekinierów oraz kartotekę możliwości agentury kontrwywiadowczej w kraju.

Wydział Ogólny

Nadzorował sprawy kadrowe, tłumaczeń, finansowe oraz administracyjno-gospodarcze.

Przez następne pięć lat powstały kolejne dwa wydziały, m.in. we wrześniu 1959 roku Wydział XI, a ponad dwa lata później, w listopadzie 1961 roku, Wydział XII.
W zakres ich kompetencji wchodziły:

Wydział XI

Odpowiadał za zapobieganie działalności wywiadowczej prowadzonej przez przedstawicieli obcych firm, utrzymujących kontakty z Polską oraz kontrolę kontrwywiadowczą personelu Ministerstwa Handlu Zagranicznego (MHZ), polskich centrali handlowych i przedsiębiorstw współpracujących z państwami zachodnimi, ponadto zwalczał wszelkie formy nadużyć gospodarczych w strefie obrotu z zagranicą.

Wydział XII

Lokalizował i poddawał analizie wrogie lub niezidentyfikowane emisje radiowe w celu ustalenia ich ewentualnych powiązań ze służbami wywiadowczymi państw kapitalistycznych. (RKW-Radiokontrwywiad)

[edytuj] Tzw. grupy operacyjne - kontakt z bratnimi służbami

Departament II posiadał od końca lat czterdziestych własne przedstawicielstwo w Berlinie Wschodnim (tzw. Grupę Operacyjną: Karpaty), które pełniło funkcję łącznikową w kontaktach z Wschodnioniemiecką Służbą Bezpieczeństwa - Stasi.

Od 28 lutego 1961 roku podobną placówkę (tzw. Grupę Operacyjną Wisła) utworzono w stolicy Związku Radzieckiego, Moskwie. Jednak jej funkcje ograniczały się wyłącznie do kontrolowania (oczywiście ze współpracą i pod kontrolą KGB) polskich obywateli, przybywających turystycznie lub służbowo do Związku Radzieckiego. Poza ZSRR i NRD ścisłą współpracę nawiązano również z służbami czechosłowackimi. Rzadsze kontakty utrzymywano z kontrwywiadami Węgier, Ruminii i Bułgarii.

[edytuj] Kadra, ośrodki szkolenia i radzieccy doradcy

Kontrwywiad zatrudniał w całym kraju (w Wydziałach II KW MO i Sekcjach II KP MO) około 1800 pracowników, z czego 500-600 pracowało w warszawskiej centrali. Np. 27 lutego 1957 roku w centrali Departamentu II MSW pracowało ponad 600 osób, zaś w końcu 1962 roku, 533 osoby.

W II KW MO - Wydział II ds. kontrwywiadu - Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej.

S II KP MO - Sekcja II ds. kontrwywiadu i walki z działalnością antypaństwową w kraju - Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej

Przygotowanie kadr odbywało się w (funkcjonującym od czerwca 1947 roku) Centrum Szkolenia Ministerstwa BP - przemianowanym później na Centrum Szkolenia Kds.BP/MSW w Legionowie koło Warszawy. Jednak w przeciwieństwie do pionu wywiadowczego (tj. Departamentu I MSW), pracowników kontrwywiadu częściej dokształcano w szkołach wywiadu i kontrwywiadu w Związku Radzieckim. Henryk Piecuch napisał w swojej książce - (Wojciech Jaruzelski nigdy tego nie powie - Mówi były szef wywiadu i kontrwywiadu pierwszy zastępca ministra spraw wewnętrznych gen. dyw. Władysław Pożoga) - Doszkalanie wybranych pracowników Departamentu II w ZSRR trwało jeszcze w latach osiemdziesiątych.

Kolejno w MBP/KdsBP/MSW działali tzw. radzieccy doradcy, którzy kontrolowali w ten sposób działania polskich służb specjalnych, oraz upewniali się czy zadania przekazane z Moskwy zostają rzetelnie wykonywane. Jeszcze w lipcu 1953 roku w Departamencie I MBP (kontrwywiad) działało aż ośmiu radzieckich doradców. Dowodził nimi radziecki pułkownik Gajewski. Ponad trzy lata później ich liczba (w Dep. I) znacznie się zmniejszyła. Po założeniu oficjalnej rezydentury Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR w Warszawie, doradców zastąpili oficerowie łącznikowi. Szef Oficerów łącznikowych ds. kontrwywiadu objął stanowisko II zastępcy szefa Misji Łącznikowej KGB przy MSW. Pierwszym zastępcą był szef oficerów łącznikowych KGB, do spraw wywiadu.

Po dojściu do władzy Władysława Gomułki, pętla radziecka, wokół polskich służb specjalnych, cywilnych i wojskowych znacznie się poluźniła. Ale czy było tak w rzeczywistości? Według oceny jednego z byłych pracowników Departamentu I, po 1956 roku i w latach sześćdziesiątych uzależnienie od Rosjan było nadal ogromne, ale już nie tak jawne jak pod koniec lat 40. i początku 50.

[edytuj] Zdobycze dla Wielkiego Brata

Kontrwywiad miał też skończyć z praktyką przekazywania nazwisk informatorów radzieckiemu wywiadowi zagranicznemu, I Zarządowi Głównemu KGB, (PGU). Było to na porządku dziennym w MSW, a wcześniej w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego i informacji wojskowej (GZI). Na przykład we wrześniu 1952 roku przekazano radzieckiemu wywiadowi zagranicznemu zwerbowanego przez kontrwywiad MBP (Dep. I) w Warszawie brytyjskiego attaché morskiego, komandora Harrego Houghota. Takich przypadków było znacznie więcej. Informacje zdobyte przez agenta Departamentu I MSW, Mariana Zacharskiego, środkami operacyjnymi, m.in. dokumentacja techniczna rakiet przeciwlotniczych typu Hawk oraz systemu obrony przeciwlotniczej Patriot. Ponadto Zacharski uzyskał dane dotyczące oprzyrządowania radarowego dla samolotów typu stealth, bombowca strategicznego, nowego wówczas Rockwell B-1, myśliwca F-15 Eagle oraz sonarów dla atomowych okrętów podwodnych. Materiały te były następnie w znacznej części przekazywane radzieckiemu wywiadowi wojskowemu GRU. Zacharskiemu przypisuje się również udział w zdobyciu egzemplarza najnowszego amerykańskiego czołgu M1 Abrams.

[edytuj] Sprawozdania - dokonania Departamentu II MSW 1957-1962

W sprawozdaniu Departamentu II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych za lata 1957 - 1962, stwierdzono

(...) Najaktywniejszą działalność prowadzą przeciwko Polsce wywiady USA, NRF, Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela. Działają one z kilkudziesięciu ośrodków, rozmieszczonych głównie w Niemczech Zachodnich i Berlinie Zachodnim, a także w Austrii, Francji, Anglii, Szwecji, Włoszech oraz Belgii (...).

W konsekwencji podstawowa forma pracy kontrwywiadu polegała na:

(...) przenikaniu własną agenturą do obcych ośrodków wywiadowczych w celu rozpozania ich obsady personalnej i metod działania oraz wykrywania ich agentur w Polsce (...).

W latach 1957 - 1962 dokonaliśmy przerzutu 107 naszych agentów z zadaniem dotarcia do przeciwnika. Spośród nich 26 dotarło do wywiadów - 11 amerykańskiego, 9 do zachodnioniemieckiego, 4 do francuskiego, 2 do angielskiego. Pozostałych 81 uplasowało się w środowiskach uciekinierów, emigrantów i kompaniach wartowniczych w NRF, Berlinie, Francji i Szwecji. Ponadto w tym okresie zwerbowaliśmy za granicą 51 agentów (...).

W wyniku prowadzonych rozpracowań stwierdzono, iż w latach 1961 - 1962:

(...) Na ogólną ilość aresztowanych (..) 62 obcych agentów, 50 zwerbowanych było właśnie za granicą (..) Werbowani nie są łączeni w siatki, lecz pracują indywidualnie, a zebrane informacje przekazują w korespondencji pocztowej, przez łączników lub osobiście podczas następnego pobytu za granicą (...).

Według byłego funkcjonariusza Centralnej Agencji Wywiadowczej, Alexa Shattona, w drugiej połowie lat pięćdziesiątych działania Amerykanów na kierunku Polskim, były zupełnie chybione. Połowa zwerbowanych przez CIA agentów tak naprawdę pracowała dla polskiego kontrwywiadu - Departamentu II MSW lub wywiadu, a większość operacji prowadzonych w nadziei dotarcia do istotnych danych zakończyła się niepowodzeniem. Ogółem w latach 1957 - 1962 aresztowano za szpiegostwo 179 osób, z czego 91 współpracowało z wywiadem amerykańskim, 31 z zachodnioniemieckim, 16 z brytyjskim i 14 z francuskim. (Zob: Tabele)

Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i jego odpowiedniki w terenie zajmujące się kontrwywiadem, między 1957 a 1962 rokiem aresztowały za szpiegostwo 753 osoby. W tym: za szpiegostwo, jego usiłowanie i pomocnictwo - 179 osób. Pozostałe 574 osoby za inne przestępstwa, m.in. -

Rok/Data	1957	1958	1959	1960	1961	1962
Ogółem aresztowano	35 osób	80 osób	95 osób	95 osób	207 osób	241 osób
Za szpiegostwo i pomocnictwo	21 osób	37 osób	32 osoby	27 osób	31 osób	31 osób
Za przestępstwa w handlu zagranicznym	?	?	19 osób	22 osoby	13 osób	6 osób
Za przemyt i handel walutami	4 osoby	12 osób	6 osób	7 osób	76 osób	113 osób
Za przestępstwa graniczne	8 osób	18 osób	15 osób	7osób	44 osoby	37 osób
Za fotografowanie obiektów i przestępstwa okupacyjne i inne	4 osoby	13 osób	23 osoby	32 osoby	43 osoby	54 osoby

Na ogólną liczbę 179 osób aresztowano za współpracę z

wywiadem amerykańskim - 91 osób
wywiadem zachodnioniemieckim - 31 osób
wywiadem angielskim - 16 osób
wywiadem francuskim - 14 osób

Dobre rezultaty służba kontrwywiadu osiągnęła również w zakresie kontroli personelu obcych przedstawicielstw w Polsce:

(...) Najbardziej skutecznym środkiem ujawniania wrogiej działalności obcych placówek jest agentura rekrutująca się z ich personelu. Szczególnie cenni są dla nas agenci-dyplomaci. W latach 1958 - 1962 zwerbowaliśmy ich 14, aktualnie posiadamy na kontakcie 7, pozostali zostali przekazani Departamentowi Wywiadu (Departament I MSW), w związku z wyjazdem z Polski.

Z ogólnej liczby 651 obywateli polskich zatrudnionych w placówkach i u dyplomatów kapitalistycznych, 145 jest naszymi tajnymi współpracownikami. Posiadamy również 164 tajnych współpracowników docierających do dyplomatów na płaszczyźnie prywatnej.(...) Poważną pomoc w naszej pracy przynosi stosowanie techniki operacyjnej w formie podsłuchu w placówkach, mieszkaniach prywatnych pracowników, podsłuchu telefonów oraz podglądu. (...) Obecnie instalacje podsłuchowe posiadamy w 15 placówkach dyplomatyczno-konsularnych i w 32 mieszkaniach pracowników. Podsłuchem zabezpieczonych jest 180 aparatów telefonicznych (...)

Biuro Obserwacji jest w stanie inwigilować równocześnie 13 pracowników obcych placówek. (...) Z ogólnej liczby 364 pracowników (...) placówek, każdy z nich może być obserwowany przez jeden dzień w miesiącu. (...)

Bardzo owocną metodą naszej pracy jest kontrola tajnej dokumentacji placówek (...) Przedsięwzięcia te są bardzo trudne i ryzykowne, dają jednak wyjątkowo korzystne rezultaty. W ostatnich latach spenetrowaliśmy wszystkie istniejące w Polsce placówki kapitalistyczne. Aktualnie docieramy do dokumentacji 18 placówek. (...) W wyniku penetracji uzyskaliśmy poważną ilość cennych materiałów politycznych i operacyjnych, a także dokumentów szyfrowych, których posiadanie pozwala kontrolować depesze wymieniane między placówkami a ich centralami. Dotychczas w wyniku penetracji uzyskaliśmy szyfry piętnastu placówek. Aktualnie posiadamy je z siedmiu. Ponadto na czterech placówkach rozpoznaliśmy systemy maszyn szyfrowych, co pozwoliło nam również w niedługim czasie na kontrolę ich łączności w tym zakresie (...)

Jednocześnie w zakresie walki z nadużyciami gospodarczymi w handlu zagranicznym:

(...) w latach 1959 - 1962 (...) aresztowano 60 osób, w tym 14 cudzoziemców (...)

W konkluzji raportu zwrócono uwagę na potrzebę starannego doboru kadr w instytucjach działających na zasadzie styczności z cudzoziemcami, ścisłą kontrolę osób wyjeżdżających za granicę, a także konieczność zaostrzenia przepisów kodeksu karnego.

[edytuj] Styczeń 1982 roku - z departamentów na służby

W styczniu 1982 roku ówczesny minister SW gen. dyw. Czesław Kiszczak zarządził znaczne zmiany w strukturze całego MSW.

Dotychczasowy Departament I i Departament II, pracujące oddzielnie, zostały połączone w jedną Służbę - wywiadu i kontrwywiadu, na czele której stanął gen. bryg. Władysław Pożoga.

Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu, podsekretarz stanu, gen. bryg. Władysław Pożoga
- Departament I
- Departament II
- Biuro Paszportów
- Biuro A
- Biuro RKW

W następnych latach dokonano ponownych zmian. Departament I przemianowano na Departament Wywiadu, a Departament II na Departament Kontrwywiadu, choć spełniał te same zadania. Do Służby Wywiadu i Kontrwywiadu dołączono Wojska Ochrony Pogranicza, Biuro A zamieniono na Biuro Szyfrów.

Służba Wywiadu i kontrwywiadu na luty 1990 roku

Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu
- Departament Wywiadu
- Departament Kontrwywiadu
- Biuro Szyfrów
- Wojska Ochrony Pogranicza

Szefostwo Służb MSW na maj 1982 rok

I Zastępca Ministra Podsekretarz Stanu, gen. dyw. Bogusław Stachura
Szef Służby Bezpieczeństwa, Podsekretarz Stanu gen. bryg. Władysław Ciastoń
Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu podsekretarz stanu, gen. bryg. Władysław Pożoga
Szef Służby Zabezpieczenia Materiału podsekretarz stanu gen. bryg. Stanisław Zaczkowski
Komendant Główny Milicji Obywatelskiej gen. bryg. Józef Beim
Szef Wojsk MSW Dyrektor Generalny gen. bryg. L. Czybiński
Szef Służby Kadr i Doskonalenia Zawodowego Dyrektor Generalny gen. bryg. B. Jedynak
Szef Służby Zabezpieczenia Operacyjnego Dyrektor Generalny gen. bryg. K. Straszewski
Szef Służby Polityczno-Wychowawczej Dyrektor generalny gen. bryg. E. Tarała

[edytuj] Dyrektorzy Departamentu II

płk. Edward Leśniewski - 13 listopada 1956 - 27 listopada 1956
płk. Ryszard Matejewski - 28 listopada 1956 - 28 stycznia 1965
gen. bryg. Mikołaj Krupski - 4 lutego 1965 - 10 maja 1973

...

płk. Zdzisław Sarewicz - 20 października 1980 - 23 września 1983
płk. Janusz Sereda - 23 września 1983 - 12 czerwca 1990

[edytuj] Ministrowie SW 1954-1990

Od 1954 do 1990 roku na czele MSW stali -

[edytuj] 1990 rok - zmiany generalne

W związku ze zmianą ustroju politycznego w Polsce pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych, w polskich Służbach specjalnych, cywilnych i wojskowych zaszły generalne zmiany.
W Ministerstwie Obrony Narodowej (MON) Zarząd II Sztabu Generalnego WP zamieniono na Zarząd II wywiadu i kontrwywiadu, lecz dowodził nim wciąż płk Roman Miszkal, który stał na czele Zarządu II od 1980 roku. Już 22 sierpnia 1991 roku dokonano ponownych zmian, m.in. powstał wywiad i kontrwywiad wojskowy w postaci Wojskowych Służb Informacyjnych z gen. Stanisławem Żakiem na czele. W maju 1990 roku powołano Urząd Ochrony Państwa, zajmujący się wywiadem, kontrwywiadem i wewnętrznym bezpieczeństwem państwa, czyli zadaniami, które wykonywał Departament I (wywiadu), II (kontrwywiadu) oraz Służba Bezpieczeństwa, która pod koniec swej działalności miała w swej strukturze Departament Ochrony Konstytucji i Porządku Państwa, Departament Ochrony Gospodarki, Departament Studiów i Analiz, Biuro Śledcze, Biuro Ochrony Rządu, Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe oraz Zarząd WSW Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W 2002 roku UOP został podzielony na dwie odrębne instytucje: Agencję Wywiadu i Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

[edytuj] Źródła

Leszek Pawlikowicz, Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004, ISBN 83-7399-074-7.
Marcin Malinowski Służby wywiadowcze MSW i Polonia 1999
Henryk Piecuch Brudne Gry - Ostatnie Akcje Służb Specjalnych, Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1998