Tczew

Z Wikipedii

Współrzędne: 54°06' N 018°43' E

Tczew
Herb Tczewa
Województwo	pomorskie
Powiat	tczewski
Gmina  - rodzaj	Tczew miejska
Prawa miejskie	1260
Prezydent miasta	Zenon Odya
Powierzchnia	22,26 km²
Położenie	54° 06' N 18° 43' E
Wysokość	do 25 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2004)  - liczba ludności  - gęstość	60 660 2701,2 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	58
Kod pocztowy	83-100 do 83-110
Tablice rejestracyjne	GTC
Położenie na mapie Polski Tczew
TERC10 (TERYT)	6222914011
Miasta partnerskie	Witten Werder Barking and Dagenham Hjørring Birże Kursk Lev Hasharon Dębno Beauvais
Urząd miejski3 pl. J. Piłsudskiego 1 83-110 Tczew tel. 58 531-31-20; faks 58 531-34-52 (e-mail)
Strona internetowa miasta

Tczew (csb. Dërszewò, niem. Dirschau, łac. Trsow) – miasto i gmina w województwie pomorskim, siedziba powiatu tczewskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego.

Według danych z 1 listopada 2006², miasto miało 60 660 mieszkańców.

Miasto położone nad Wisłą, w regionie Kociewie, drugim obok Kaszub regionie Pomorza Gdańskiego.Jest jednym z najstarszych miast na Pomorzu, jego historia sięga 1198 roku. Ważny węzeł komunikacyjny Polski północnej, leżący przy skrzyżowaniu szlaku Śląsk – Bałtyk i Berlin – Królewiec.

Spis treści 1 Powierzchnia 2 Demografia 3 Polityka 3.1 Rada Miejska 3.2 Rada Powiatu 4 Honorowi Obywatele Miasta Tczewa 5 Urodzili się w Tczewie 6 Warto odwiedzić 7 Historia 7.1 Średniowiecze 7.2 Po I rozbiorze 7.3 Okres międzywojenny 7.4 II wojna światowa 7.5 Herb miasta 7.6 Ważniejsze daty w historii Tczewa 8 Edukacja 9 Sport 10 Miasta partnerskie 11 Sąsiednie gminy 12 Zobacz też 13 Linki zewnętrzne

[edytuj] Powierzchnia

• 1951: 24 km²
• 1955: 30 km²
• 1960: 35 km²
• od 1980: 22 km²

Według danych z roku 2002⁶, Tczew ma obszar 22,26 km², w tym:

• użytki rolne: 39,7%
• wody: 3,8%
• tereny mieszkalne: 31%
• lasy i zadrzewienia: 0,4%
• tereny komunikacyjne: 15%
• inne: 10,1%

Miasto stanowi 3,19% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

• 1960: 33 700 mieszkańców
• 1970: 41 100 mieszkańców
• 1975: 47 000 mieszkańców
• 1980: 53 600 mieszkańców
• 1990: 59 500 mieszkańców
• 1995: 60 600 mieszkańców
• 2000: 61 200 mieszkańców
• 2001: 61 400 mieszkańców
• 2002: 64 000 mieszkańców
• 2004: 60 128 mieszkańców
• 2006: 60 600 mieszkańców

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	60 128	100	31 343	52,1	28 785	47,9
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	2701,2		1408		1293,1

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1186,07 zł.

[edytuj] Polityka

[edytuj] Rada Miejska

Rada Miejska - kadencja 2006-2010

• Przewodniczący: Włodzimierz Mroczkowski

Wiceprzewodniczący:

• Grażyna Antczak
• Kazimierz Ickiewicz

Radni:

• Renata Armatowska
• Mirosław Augustyn
• Brygida Genca
• Bogumiła Jeszke
• Tomasz Jezierski
• Mirosław Kaffka
• Barbara Kamińska
• Krzysztof Korda
• Roman Kucharski
• Janusz Kulpa
• Gabriela Makać
• Krzysztof Misiewicz
• Gertruda Pierzynowska
• Czesław Roczyński
• Kazimierz Smoliński
• Stanisław Smoliński
• Tomasz Tobiański
• Antoni Truszkowski
• Zbigniew Urban
• Dariusz Zimny

[edytuj] Rada Powiatu

• Przewodniczący Rady Powiatu - Pawlusek Waldemar

Liczba radnych 23

• Ackerman Stanisław - Zastępca Przewodniczącego Rady Powiatu
• Czapiewska Maria - Radna
• Czerwiński Tomasz - Radny
• Drelich Franciszek - Radny
• Dzwonkowski Tadeusz - Radny
• Jabłonowski Andrzej - Radny
• Jank Jolanta - Radna
• Kiedrowski Ludwik - Radny
• Kopczyński Andrzej - Radny
• Kucharek Adam - Wicestarosta
• Maj Marek - Radny
• Nowicki Henryk - Radny
• Odya Piotr - Radny
• Pawlusek Waldemar - Przewodniczący Rady Powiatu
• Puczyński Józef - Radny
• Quella Wiesława - Radna
• Semborowski Andrzej - Zastępca Przewodniczącego Rady Powiatu
• Sosnowski Witold - Starosta
• Szulc Wojciech - Radny
• Trzciński Marek - Radny
• Urbański Jan - Radny
• Wasiuk Józef - Radny
• Wiórek Mariusz - Radny

[edytuj] Honorowi Obywatele Miasta Tczewa

• Bogdan Borusewicz
• ks. Stanisław Cieniewicz
• Kazimierz Denek
• Franciszek Fabich
• Zdzisław Jaśkowiak
• Ryszard Karczykowski
• Roman Klim
• Jerzy Kubicki
• Roman Landowski
• Klaus Lohmann
• ks. Janusz Stanisław Pasierb
• Kazimierz Piechowski
• Alfred Schickentanz
• Józef Szajna
• bp Jan Bernard Szlaga
• Lech Wałęsa
• Łucja Wydrowska-Biedunkiewicz
• ks. Piotr Wysga - polski duchowny katolicki, proboszcz parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Tczewie, wicedziekan dekanatu tczewskiego, prałat, kanonik honorowy Kapituły Katedralnej Pelplińskiej, kapelan Strzeleckiego Bractwa Kurkowego Tczew.

[edytuj] Urodzili się w Tczewie

• Aleksander Skultet (1485-1564)
• Jan Reinhold Forster (22 października 1729 - 9 grudnia 1798)
• Alfred Eisenstaedt (6 grudnia 1898 - 24 sierpnia 1995)
• Włodzimierz Łajming (7 lutego 1933)
• Zbigniew Korpolewski (1934)
• Kazimierz Zimny (1935)
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska (1942)
• Roman Dysarz (1943)
• Grzegorz Kołodko (28 stycznia 1949)
• Ryszard Karczykowski (1949)
• Grzegorz Ciechowski (29 sierpnia 1957 - 22 grudnia 2001)
• Roman Puchowski (28 marca 1966)
• Zbigniew Robert Promiński (30 grudnia 1978)
• Piotr Trochowski (22 marca 1984)
• Tomasz Dominowski (10 wrzesień 1973)
• Maciej Raszeja (4 listopad 1985)

[edytuj] Warto odwiedzić

• Muzeum Wisły – oddział Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Tczew ul. 30 Stycznia 4, tel. (0-58) 531 07 05. Mieści się w budynku przedwojennej Fabryki Maszyn Rolniczych Arkona, w której w czasie okupacji znajdował się hitlerowski obóz przesiedleńczy dla ludności polskiej z pow. tczewskiego wyrzucanej z własnych domów i gospodarstw.
• Farny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – najstarszy zabytek w mieście. Kościół pochodzi z XIII w., zbudowany został w stylu nadwiślańskiego gotyku, a jego wystrój wewnętrzny pochodzi z okresu baroku. Olbrzymia murowana wieża jest najstarszą częścią kościoła, a jej szczyt – dawniej drewniany – został odbudowany po pożarze w 1982 r. Na ścianach kościoła znaleziono zabytkowe freski, które konserwatorzy starają się odrestaurować; najstarszy z nich pochodzi z II poł. XV w. i przedstawia święte niewiasty – nieczęsto w średniowiecznej sztuce sakralnej przedstawiano wyłącznie postacie kobiet. W wieży znajdują się cztery dzwony: "Odkupiciel człowieka", "Maryja", "Jan Paweł II" i Wacław".
• Podominikański kościół św. Stanisława Kostki – pochodzący z XIV w., jest to kościół o bardzo dobrej akustyce. Wybudowany w stylu gotyckim, posiada charakterystyczną ośmioboczną wieżę. Po kasacie zakonu dominikanów kościół był przebudowany na szkołę, później – do 1945 r., użytkowany przez ewangelików. Po II wojnie światowej założono tu wartościowe witraże.
• Wiatrak typu holenderskiego – zbudowany został w 1806 r.; drewniany, podmurowany, posiada rzadko spotykane pięcioramienne skrzydło i obrotową głowicę; od 1983 r. znajduje się w rękach prywatnych, udostępniony na harcówkę dla szczepu harcerzy w Tczewie.
• Wieża ciśnień – zbudowana w 1905 r. obrazuje dawne budownictwo urządzeń komunalnych. 40-metrowa wieża siłą naturalnego ciśnienia rozprowadzała do mieszkań wodę, zgromadzoną w ogromnym zbiorniku.
• Ratusz – znajdował się na placu Hallera, w centralnym punkcie Starego Miasta, był siedzibą Rady Miejskiej, sądu i kancelarii miejskiej. Po pożarze w 1916 r. nie został już odbudowany, obecnie siedzibą władz miejskich jest budynek z początku XX w. Obecnie na placu Hallera znajduje się wykonany z kostki obrys dawnych murów ratusza.
• Budynek Poczty – wzniesiony w 1905 r. według projektu Karola Hempla na miejscu dwóch mniejszych budynków z pruskiego muru. Poczta mieści się w tym miejscu już od 1850 r. Na budynku, umieszczone są: herb Gdańska, herb Tczewa oraz godło państwowe.
• Mosty na Wiśle – stanowią szczególną atrakcję Tczewa. Jako pierwszy powstał most drogowy (1851-1857) i był wówczas jednym z najdłuższych na świecie (837 m długości), budowa mostu drogowego kosztowała 4 mln talarów. Kamień węgielny pod budowę położył Fryderyk Wilhelm IV. Most początkowo miał 10 wież i dwie bramy wjazdowe z pięknymi portalami – dzisiaj pozostały jedynie cztery wieże. Drugi, kolejowy, powstał w latach 1888-1890, kiedy jeden most przestał wystarczać. Mosty są szczególnie interesujące ze względu na zastosowane rozwiązania techniczno-konstrukcyjne. Amerykańskie Towarzystwo Inżynieryjne uznało most tczewski za międzynarodowy zabytek inżynierii budowlanej (na tej samej liście jest m.in. paryska wieża Eiffel'a).
• Budynek pierwszej w Polsce Państwowej Szkoły Morskiej – zbudowany w 1911 r., początkowo mieściła się w nim Szkoła Żeńska. Szkoła Morska powstała w 1920 r. i działała w Tczewie do 1930 r. Przed przeniesieniem do Gdyni ukończyło ją 140 absolwentów na wydziałach nawigacyjnym i mechanicznym.
• Budynek dawnych łazienek – budowy zakończono w 1913 r., na parterze mieścili się poczekalnia i łazienki lecznicze, na piętrze znajdowały się łazienki pierwszej i drugiej klasy. Dzisiaj jego rola jest zupełnie inna – budynek jest wyremontowany i pełni funkcję siedziby starostwa powiatowego.

[edytuj] Historia

Osadnictwo na terenie Tczewa należało do najstarszych na Pomorzu Gdańskim. Znaleziska archeologiczne wskazują, że okolice Tczewa były zasiedlone przez człowieka już ok. 3000-1700 lat p.n.e. (młodsza epoka kamienna – kultura pucharów lejkowatych). O ciągłości osadniczej świadczą ozdoby i narzędzia z okresu Hallstatt D (500-400 lat p.n.e.), cmentarzysko z okresu rzymskiego oraz ślady osady wczesnośredniowiecznej.

[edytuj] Średniowiecze

Pierwsza źródłowa wzmianka o Tczewie pochodzi z 1198 r., kiedy to książę świecki Grzymisław nadał dobra ziemskie na Pomorzu gdańskim zakonowi joannitów. W wystawionym dokumencie wymienił osadę Trsow. Na pocz. XIII w. istniała już prawdopodobnie parafia. Etymologia nazwy miasta nie została dotąd przez językoznawców wyjaśniona w sposób jednoznaczny. Jedno jest jednak pewne, że jest ona daleko starsza niż jego pierwszy zapis. W najstarszych pisanych dokumentach XII i XIII w. występowały obok siebie dwie nazwy odnoszące się do tej samej albo nawet do dwóch sąsiadujących ze sobą osad: wspomniana Trsow – wg prof. Tymienieckiego pochodzenia etruskiego, a wg Mrongowiusza od Tkaczewo, co oznaczałoby osadę tkaczy, i Derszewo, od imienia feudała Dersław, odpowiadające kaszubskiemu Dërszewo, a niemieckiemu Dirschau.

Rosnące znaczenie gospodarczej funkcji Wisły i kilku ośrodków osadniczych występujących w XII-XIII w. na terenie Tczewa zadecydowało o budowie zamku i przeniesieniu stolicy księstwa przez Sambora II z Lubiszewa do Tczewa na przełomie 1252/1253 r. Powstanie Rady Miejskiej w Tczewie, ukonstytuowanej już w 1258 r. za przyzwoleniem wspomnianego księcia Sambora II, wyprzedza lokację miasta. Jest to jedyny tego typu przypadek w Polsce. Tczewska Rada Miejska utworzona została wcześniej niż uważane za najstarsze w naszym państwie Rady we Wrocławiu (1261), w Krakowie (1264) czy w Poznaniu (1280), które w tych miastach powstały jednak kilka lub kilkanaście lat po nadaniu praw miejskich. W świetle faktów historycznych samorząd miasta Tczewa jest starszym, więc i pierwszym w dziejach na obecnym obszarze Polski.

W 1260 r. Tczew otrzymał z nadania Sambora II prawa miejskie (lokacja na prawie lubeckim). W mieście rozwijało się rzemiosło i handel. Zamożność powiększała komora celna na Wiśle. Istniał port, do którego przypływały statki zachodnich kupców, a własna mennica biła wymienialne srebrne denary. Ostatni władca Pomorza Gdańskiego Mestwin II w 1289 r. sprowadził do Tczewa dominikanów, którzy zbudowali w mieście swój kościół i zespół klasztorny.

W 1309 r. Tczew, po trzymiesięcznym oblężeniu, zdobyli Krzyżacy. W ręce zakonu dostał się przywilej lokacyjny, pieczęć miejska i księga prawa lubeckiego. Organizacja miejska przestała istnieć na ponad pół wieku. Dopiero bowiem w latach 1364-1383 Krzyżacy nadali miastu cztery przywileje regulujące zakres praw i obowiązków mieszczan w stosunku do zakonu (lokacja miasta na prawie chełmińskim).

W 1410 r., po bitwie grunwaldzkiej, miasto na krótko znalazło się w rękach polskich. I pokój toruński pozostawił jednak Tczew i całe Pomorze w granicach państwa zakonnego. W 1440 r. Tczew przystąpił do Związku Pruskiego. W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) miasto kilkakrotnie zmieniało przynależność państwową, by na mocy II pokoju toruńskiego w 1466 ostatecznie powrócić do Polski. Od 1468 r. Tczew był siedzibą starostwa niegrodowego oraz powiatu. Miasto odzyskało swój nadwiślański charakter, stało się ważnym ośrodkiem kupieckim i rzemieślniczym oraz istotnym ogniwem polskiego handlu zbożem. W czasach polskich odbywały się w Tczewie wielokrotne zjazdy stanów pruskich.

W 1577 r. miał miejsce, spowodowany nieostrożnością żołnierzy Stefana Batorego, wielki pożar, który prawie doszczętnie zniszczył miasto. Przetrwały tylko budowle sakralne. Odbudowane ze zgliszcz miasto odwiedził w 1623 r. król Zygmunt III Waza.

W czasie wojen ze Szwecją w XVII w. i w okresie wojny północnej (1700-1721) miasto ucierpiało od przeciągających tędy obcych wojsk. Niespokojne były też dla Pomorza, w tym również dla Tczewa, czasy saskie poprzedzające rozbiory i rządy pruskie.

[edytuj] Po I rozbiorze

W 1772 r., z chwilą pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej, Tczew znalazł się pod panowaniem pruskim. W germanizowanym przez zaborcę mieście działalność na rzecz polskości prowadzili dominikanie (do kasacji zakonu w 1818 r.).

Ożywienie nadziei Polaków na zrzucenie jarzma pruskiego nastąpiło w 1794 r. podczas insurekcji kościuszkowskiej, a następnie w latach 1806-1807 podczas wkraczania wojsk napoleońskich i polskich legionów do Wielkopolski i na Pomorze Gdańskie. Pod Tczewem wojska te stanęły 17 stycznia 1807. Miasto zostało zdobyte przez żołnierzy Henryka Dąbrowskiego w dniu 23 lutego 1807, podczas generalnego szturmu na Tczew, do którego włączyła się także ludność polska. W legionistach tczewianie widzieli swojego opiekuna i reprezentanta legalnej władzy polskiej. Na rozkaz Napoleona miasto zostało oszańcowane i umocnione. Wokół miasta powstało wtedy 12 bastionów. W latach 1807-1812 w Tczewie kilkakrotnie przebywał cesarz Napoleon. Po upadku powstania listopadowego w Tczewie przebywali internowani przez władze pruskie powstańcy, z których część osiedliła się w mieście na stałe.

W I poł. XIX w. Prusacy rozebrali część murów obronnych z basztami i bramami wjazdowymi, połowę fortyfikacje z czasów szwedzkich i napoleońskich, a także zniszczony już zamek tczewski. Od połowy XIX w. Tczew zaczął się rozwijać jako ośrodek przemysłowy oraz ważny węzeł kolejowy i drogowy. W latach 1851-1857 zbudowano pierwszy most na Wiśle. Jego filary ozdobiono neogotyckimi wieżami. Na przyczółkach wybudowano bogato zdobione bramy wjazdowe. W tym czasie był to najdłuższy most w Europie Północnej (ok. 800 m). Wkrótce przestał on wystarczać i w latach 1888-1890 wybudowano tuż obok w odległości 30 m drugi most. Przejął on funkcję mostu kolejowego, gdyż ten pierwszy służyć miał odtąd potrzebom ruchu pieszego i kołowego.

W II poł. XIX w. i na początku XX w. w Tczewie powstały: młyn parowy, fabryka maszyn Muscata, fabryka i warsztat naprawy maszyn Kriesela, fabryka wyrobów metalowych Kelcha, królewski zakład budowy maszyn, odlewnia żelaza, wytwórnie wyrobów cementowych Hoffmana, dwie cukrownie, fabryka wafli, browar, gazownia, wodociągi, zakłady kanalizacji, wodociągi miejskie. Rozwinął się też handel zbożem oraz żegluga na Wiśle.

Aktywnie działali Polacy. W okresie poprzedzającym odzyskanie niepodległości powstały: Ochotnicza Straż Pożarna (1897), Zjednoczenie Zawodowe Polskie (1905), Bank Ludowy (1906), Towarzystwo śpiewacze św. Cecylii (reaktywowane w 1918). Oparciem polskości w Tczewie był Kościół katolicki.

[edytuj] Okres międzywojenny

W 1918 r. została utworzona i aktywnie działała Rada Ludowa, przejmując nieoficjalnie władzę z rąk niemieckich. Rada przygotowała też mieszkańców Tczewa do uroczystego, oficjalnego przekazania miasta oddziałom "Błękitnej Armii" generała Józefa Hallera. W 1919 r. ukazała się polska gazeta "Dziennik Tczewski". Dzień powrotu do Polski był bliski. Z wielką serdecznością ludność polska witała 30 stycznia 1920 żołnierzy "Błękitnej Armii" w Tczewie. Przed gmachem starostwa powitano żołnierzy chlebem i solą. Okolicznościowe przemówienie wygłosił pierwszy po wyzwoleniu starosta polski Maksymilian Arczyński. Po kilku dniach, 4 lutego, Tczew odwiedził sam wódz "Błękitnej Armii" gen. Józef Haller.

Odzyskanie przez Polskę niepodległości i powrót Tczewa do państwa polskiego rozpoczynają najnowszą kartę dziejów miasta. Już w 1920 r. otwarto w Tczewie pierwszą w Polsce Państwową Szkołę Morską. Faktycznym jej organizatorem był pierwszy dyrektor tej placówki komandor Antoni Garnuszewski. W okresie dziesięciolecia istnienia tczewska "szkoła wilków morskich" wydała 140 absolwentom dyplomy oficerów nawigatorów i oficerów mechaników.

Od 1920 r. trwały też prace nad włączeniem Tczewa do przedsięwzięć gospodarczych związanych z problematyką morską. W 1926 r. na podstawie decyzji Ministra Przemysłu i Handlu, Wojewody Pomorskiego oraz memoriału Magistratu Miasta Tczewa, przy wydatnej inicjatywie Izby Przemysłowo-Handlowej w Grudziądzu powstał w Tczewie port rzeczno-morski. W oficjalnym otwarciu portu uczestniczył minister Eugeniusz Kwiatkowski. Szczególnie korzystne dla portu tczewskiego były lata 1926-1928 – okres szczytowej koniunktury na polski węgiel, spowodowanej długotrwałym strajkiem angielskich górników. Po 1928 r. port w Tczewie stracił na znaczeniu i znikły nadzieje na rozwój funkcji portowych miasta na rzecz powstającego portu w Gdyni. Nadal działało jednak Towarzystwo Żeglugowe "Wisła-Bałtyk" powołane do życia przez konsorcjum kopalń Zagłębia Dąbrowskiego, dysponujące sześcioma holownikami i czterdziestoma lichterami morskimi. I choć skończyły się przeładunki na wielką skalę, żegluga na Wiśle nie ustała. Dziesiątki barek i holowników przepływało przez Tczew codziennie. Odbywał się też regularny ruch pasażerski w górę i w dół Wisły za sprawą spółki "Vistula". W 1920 r. zgłoszono w sejmie postulat ustanowienia Tczewa stolicą województwa pomorskiego. Nie został on jednak przyjęty, choć argumenty przedstawione przez posła Jana Dąbskiego z PSL-Piast były dobrze uzasadnione.

W okresie międzywojennym znaczny był dorobek miasta w dziedzinie przemysłu. Istniało wiele fabryk, rozwijało się rzemiosło i handel oraz budownictwo mieszkaniowe. Wybudowano kościół pw. św. Józefa i stadion sportowy. Zmodernizowano wodociągi i rzeźnię miejską. Ukazywało się kilka gazet i czasopism polskich. Liczba mieszkańców wzrosła z ok. 16 tys. w 1921 r. do 28 tys. w 1938 r.

Od 1930 r. stacjonował w Tczewie 2 Batalion Saperów, który na wypadek wojny miał jak najdłużej przeciwstawić się Niemcom oraz wysadzić mosty na Wiśle.

[edytuj] II wojna światowa

O godzinie 4:34 trzy bombowce nurkujące z 3./Stg 1, dowodzone przez Staffelkapitäna Oberleutnanta Bruno Dilleya zaatakowały most w Tczewie. Ich atak nie miał jednak zniszczyć mostu, ale przeszkodzić w jego zniszczeniu.Walki w obronie miasta trwały tylko jeden dzień – 1 września 1939. Żołnierze polscy wykonali jednak swoje zadanie. Na rozkaz ppłk. Stanisława Janika – dowódcy 2 Batalionu Strzelców mosty zostały zniszczone. Uniemożliwiono w ten sposób przegrupowanie Niemcom swoich wojsk z Rzeszy do Prus Wschodnich, w celu przeprowadzenia planowanego w drugim etapie kampanii wrześniowej skrzydłowego uderzenia na linię Bugu. Rankiem, 2 września do Tczewa wkroczyły wojska hitlerowskie. Rozpoczęła się okupacja – czas mordów i represji wielu tczewian. Na terenie miasta utworzono obozy dla jeńców angielskich i francuskich oraz obóz pracy dla Polaków. Działały różne organizacje konspiracyjne ruchu oporu (m.in. Armia Krajowa i Gryf Pomorski). Niemcy wysiedlali Polaków do Generalnego Gubernatorstwa i do Rzeszy na przymusowe roboty.

Okupacja hitlerowska skończyła się 12 marca 1945, kiedy Tczew zdobyły wojska radzieckie z 242 i 372 dywizji 2 Armii Uderzeniowej II Frontu Białoruskiego. W bitwie o Tczew poległo ponad 100 żołnierzy radzieckich. Po II wojnie światowej Tczew należał do najbardziej zniszczonych przez działania frontowe miast Pomorza Gdańskiego. Praktycznie nie ostała się żadna zdolna do produkcji fabryka. Nastąpił znaczny ubytek ludności do ok. 18-20 tys. Mieszkańcy podjęli najpierw trud odbudowy, a następnie rozbudowy miasta, które dziś liczy 62 tys. ludności. Obecnie w mieście istnieje szereg przedsiębiorstw przemysłu elektromaszynowego, maszynowego, stoczniowego, metalowego, spożywczego, budownictwa wodnego i mostowego. Coraz bardziej widoczny jest sektor prywatny. Istnieje wiele firm i spółek.

[edytuj] Herb miasta

Herbem Tczewa od prawie ośmiu stuleci jest czerwony gryf znajdujący się na białym lub srebrenym tle. Gryf jest typowym elementem herbowym Pomorza Zachodniego. Znakiem tym posługiwał się założyciel miasta, Sambor II i to właśnie stąd gryf trafił na miejskie tarcze i pieczęcie. Tczewianie wyjaśniają pochodzenie herbu także w inny sposób przytaczając legendę:

"Przed wiekami Tczew otaczały olbrzymie bory, w których żyły różne drapieżne zwierzęta. Mieszkańcom młodego miasta szczególnie we znaki dawał się olbrzymi ptak - rozbójnik porywający inwentarz z ich zagród. Pewnego dnia ptak porwał bawiące się koło domu dziecko miejskiego rajcy. Ludzie podnieśli lament i w tym momencie na niebie pojawił się gryf. Po krwawej bitwie ranny orło - lew złożył u stóp matki wystraszonego malca i sam skonał. Mieszkańcy Tczewa sprawili dzielnemu obrońcy uroczysty pogrzeb i z wdzięczności za pomoc w potrzebie przyjęli jego wizerunek jako swój herb."

[edytuj] Ważniejsze daty w historii Tczewa

3000-1700 lat p.n.e. - z tych czasów pochodzą pierwsze znaleziska archeologiczne na terenie Tczewa.

1198 r. - pierwsza pisana wzmianka o Tczewie (Trsow) w przywileju dla joannitów nadanym im przez księcia Grzymisława.

1258 r. - w Tczewie powstała pierwsza na ziemiach polskich Rada Miejska.

1260 r. - nadanie Tczewowi praw miejskich przez księcia Sambora II.

1289 r. - Mestwin II sprowadził do Tczewa dominikanów, którzy zbudowali tu kościół i zespół klasztorny.

1309 r. - po trzymiesięcznym oblężeniu Tczew został zdobyty przez Krzyżaków.

1440 r. - Tczew przystąpił do Związku Pruskiego.

1466 r. - po pokoju toruńskim Tczew wrócił do Polski.

1577 r. - wielki pożar spowodowany nieostrożnością żołnierzy Stefana Batorego - pożar prawie doszczętnie zniszczył miasto.

1623 r. - miasto odbudowane ze zgliszcz odwiedził król Zygmunt III Waza.

1772 r. - po pierwszym rozbiorze Tczew znalazł się pod panowaniem pruskim.

17 stycznia 1807 r. - pod Tczewem stanęły wojska napoleońskie. 23 lutego 1807 r. - miasto zostało zdobyte przez żołnierzy Jana Henryka Dąbrowskiego.

1851-1857 - zbudowano pierwszy tczewski most na Wiśle. Gdy przestał wystarczać, w latach 1888-1890, w odległości ok. 30 metrów wybudowano kolejny most.

1918 r. - została utworzona i aktywnie działała Rada Ludowa przejmując nieoficjalnie władzę z rąk niemieckich. Rada przygotowała też miasto do uroczystego przekazania miasta oddziałom "Błękitnej Armii" gen. J. Hallera.

30 stycznia 1920 r. żołnierze "Błękitnej Armii" wkroczyli do Tczewa. Po kilku dniach - 4 lutego do miasta przyjechał gen. Józef Haller.

1920 rok - otwarcie Szkoły Morskiej w Tczewie.

1926 r. - W Tczewie powstał port rzeczny. W oficjalnym otwarciu uczestniczył minister Eugeniusz Kwiatkowski.

1930 r. - od tego roku w Tczewie stacjonował 2 Batalion Saperów, który na wypadek wojny miał jak najdłużej przeciwstawiać się Niemcom oraz wysadzić mosty na Wiśle.

1 września 1939 r. - o godz. 4.34 niemieckie bombowce zaatakowały dworzec kolejowy w Tczewie, zachodni przyczółek mostowy na Wiśle i koszary wojskowe. na rozkaz ppłk. Stanisława Janika, dowódcy 2 Batalionu Strzelców, mosty zostały zniszczone. Uniemożliwiono w ten sposób Niemcom przegrupowanie wojsk z Rzeszy do Prus Wschodnich.

[edytuj] Edukacja

Oprócz 20 tczewskich szkół podstawowych i ponadpodstawowych od niedawna w mieście istnieją: Centrum Edukacji Dorosłych (w strukturze placówki funkcjonuje filia Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni i punkt konsultacyjny Uniwersytetu Gdańskiego – Kolegium Kształcenia Nauczycieli Języków Obcych) oraz punkt konsultacyjny Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie i Politechniki Gdańskiej. Spośród kilku placówek kulturalnych wyróżnia się Miejska Biblioteka Publiczna im. Aleksandra Skulteta, Tczewskie Centrum Kultur i Fundacja Domu Kultury.

[edytuj] Sport

Działa tu klub sportowy Unia Tczew (strona klubowa Unii) (założony w 1922), mający sekcje piłki nożnej (obecnie w klasie okręgowej) i wioślarską. Przede wszystkim stnieje jeszcze jeden z najbardziej zasłużonych na Pomorzu klub "Wisła Tczew" (oficjalna strona klubowa Wisły, strona kibicowska Wisły) prowadzący sekcje piłki nożnej (obecnie w klasie okręgowej) i bokserską. Powstał w 1924 r. jako klub kręglarski.

[edytuj] Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Rok podpisania umowy
Witten	Niemcy	1990, 1998, 1999
Kursk	Rosja	1996
Lev Hasharon	Izrael	1997
Werder/Havel	Niemcy	1998
Birżai	Litwa	1998
Barking i Dagenham	Wielka Brytania	1999
Dębno	Polska	2000
Beauvais	Francja	2005

[edytuj] Sąsiednie gminy

Lichnowy, Tczew

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga w Tczewie, Stara Synagoga w Tczewie
• Lichtuga, Żegluga Wisła-Bałtyk
• Kociewie
• Rzeczne lodołamacze na Wiśle
• Związek Miast Polskich, Trójmiasto, Aglomeracja gdańska
• Suchostrzygi (część miasta)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• [http://www.tcz.go.pl/ Tczew – Tczewski Serwis Regionalny